Καταλαβαίνουμε καλύτερα τι συμβαίνει τώρα, όταν δεν ξεχνάμε τι έχει προηγηθεί. Ενα χρήσιμο κείμενο που γράφτηκε πριν από πέντε χρόνια για να θυμηθούμε τι έλεγε τότε για τη διαχείριση του προσφυγικού-μεταναστευτικού η βασική πρωταγωνίστρια, Ανγκελα Μέρκελ.
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο tvxs στις 2 Μαρτίου 2016:
Βασιλική Σιούτη
Ανθρακες αναμένεται να αποδειχθεί για άλλη μια φορά η περίφημη «αλληλεγγύη» προς την Ελλάδα που επικαλείται η γερμανίδα καγκελάριος, αυτή τη φορά για το προσφυγικό ζήτημα.
Η Ανγκελα Μέρκελ, όπως και στο θέμα της διαπραγμάτευσης του μνημονίου, έπαιξε πάλι το ρόλο του «καλού μπάτσου» , αφήνοντας το ρόλο του «κακού μπάτσου» σε άλλους. Στη διαπραγμάτευση του μνημονίου ο κακός ήταν ο Σόιμπλε και τώρα στο προσφυγικό, οι κακοί είναι η Αυστρία και οι λεγόμενες χώρες του Βίζεγκραντ. Είναι όμως στα αλήθεια έτσι ή όπως ακριβώς έγινε και με το μνημόνιο, στο τέλος θα γίνει πάλι αυτό που θέλουν οι «κακοί» και η Ελλάδα θα «κερδίσει» απλώς την παραμονή στην Σένγκεν;
Μία πρώτη ιδέα για την πολιτική που αναμένεται να εφαρμοστεί στην πράξη, φάνηκε σήμερα κατά τη διάρκεια της κοινής συνέντευξης της γερμανίδας καγκελαρίου με τον Κροάτη πρωθυπουργό Τίχομιρ Ορέσκοβιτς που επισκέφτηκε το Βερολίνο για να συζητήσουν το προσφυγικό, καθώς η Κροατία βρίσκεται στην βαλκανική διαδρομή των προσφύγων.
Η Άνγκελα Μέρκελ αρχικά είπε ότι βρίσκεται σε συνεχή συνεννόηση με τον Αλέξη Τσίπρα και πως δεν θα αφήσουν την Ελλάδα χωρίς συμπαράσταση. Αναφέρθηκε στη σύνοδο της 7ης Μαρτίου όπου θα υπάρξει «μία σημαντική ευκαιρία στον κύκλο των 28 κρατών-μελών της ΕΕ μαζί με την Τουρκία να προωθήσουν την εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης ΕΕ-Τουρκίας» και «να περάσουν τα σχέδια από το χαρτί στην πραγματικότητα».
Αυτό όμως που έδωσε το πραγματικό στίγμα για τη σύνοδο της ερχόμενης Δευτέρας και λογικά θα έκανε κάθε κυβερνητικό στέλεχος στην Ελλάδα να παγώσει, είναι φράση της ότι «πρέπει να σταματήσει η πολιτική του να περνάνε με ένα νεύμα οι πρόσφυγες τα σύνορα».
Είπε και άλλα ανησυχητικά η Άνγκελα Μέρκελ. Ανέφερε ότι στην Ελλάδα υπάρχουν πλέον δυνατότητες διανυκτέρευσης, αλλά και παραμονής επίσης και αυτό πρέπει να αξιοποιηθεί από τους πρόσφυγες, οι οποίοι -όπως τόνισε, «δεν έχουν το δικαίωμα να λένε ότι θέλουν να πάρουν άσυλο σε συγκεκριμένες χώρες της ΕΕ». Οι πρόσφυγες δηλαδή δεν θα έχουν το δικαίωμα να επιλέξουν σε ποια χώρα θα πάνε (προτιμώντας π.χ αυτές που δίνουν υψηλά επιδόματα), αλλά θα μένουν στην Ελλάδα μέχρι να αποφασιστεί από άλλους που θα μετεγκατασταθούν.
Η γερμανίδα καγκελάριος εκτίμησε ότι η κατάσταση των προσφύγων στα ελληνομακεδονικά -όπως τα αποκαλεί- σύνορα δεν μπορεί να συγκριθεί με την κατάσταση που υπήρχε στα σύνορα της Ουγγαρίας τον Σεπτέμβριο, εκτιμώντας ότι τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα. Υποστήριξε ότι υπάρχουν κέντρα φιλοξενίας προσφύγων για να μείνουν στην Ελλάδα , όπως έχει πληροφορηθεί και είπε ότι η Ελλάδα είναι χώρα της ζώνης Σένγκεν και οφείλει να προστατεύει τα σύνορα της. «Να μην το κάνει μόνο η «Μακεδονία» αυτό» είπε και ο καθένας μπορεί εύλογα να αναρωτηθεί σε τι διαφέρει αυτή η τοποθέτηση από εκείνη των χωρών Βίζεγκραντ.
Αλλά υπάρχει και κάτι ακόμα πιο ανησυχητικό! Οι όροι του περίφημου relocation (μετεγκατάστασης), που επικαλούνται συνεχώς στην κυβέρνηση και για το οποίο ως τώρα υπήρχε η εντύπωση ότι θα γινόταν άνευ όρων. Η γερμανίδα καγκελάριος όμως, είπε ότι ο καταμερισμός των προσφύγων που συμφωνήθηκε, θα γίνει όταν η Ελλάδα φυλάξει τα σύνορά της.
Τότε μόνο θα μπορούσαν να καταμεριστούν οι 160.000, όπως συμφωνήσανε, είπε. Η Ελλάδα δηλαδή, θα κρατήσει τους πρόσφυγες και αυτοί θα τους πάρουν αφού πρώτα μάθει να φυλάει τα σύνορά της. Θέση που καταδεικνύει πλήρη ταύτιση με την «κακή» Αυστρία και τις άλλες χώρες.
Αν δεν είναι κάποιου είδους σκωτσέζικου ντουζ ή διπλής γλώσσας, τότε την ερχόμενη Δευτέρα μας περιμένουν μάλλον δυσάρεστες εκπλήξεις . Από ότι φαίνεται, η αλληλεγγύη της Γερμανίας και της ΕΕ θα περιοριστεί σε λόγια συμπαράστασης και σε μερικά εκατομμύρια για χώρους στέγασης και σίτισης των προσφύγων, τα οποία σε καμία περίπτωση φυσικά δεν θα αρκούν για την αντιμετώπιση του προσφυγικού ζητήματος.
Η ΑΠΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΝΤΟΓΑΝ από τη Διεθνή Διάσκεψη για τη Λιβύη στο Παρίσι αποτέλεσε μεγάλη διπλωματική ήττα για τον Τούρκο Πρόεδρο, αν και αναμενόμενη, ενώ η ανάδειξη του ηγετικού ρόλου της Γαλλίας στη Μεσόγειο, με την υποστήριξη των ΗΠΑ, ορθώνει εμπόδια στα επεκτατικά σχέδιά του.
Η Ελλάδα, αντιθέτως, αναβαθμίζεται, καθώς με τη συμμετοχή της στη διάσκεψη έβαλε τέλος στον αφύσικο αποκλεισμό που της είχαν επιβάλει η Γερμανία και η Τουρκία, οι οποίες τώρα αναγκάζονται να κάνουν ένα βήμα πίσω.
Ο Ταγίπ Ερντογάν επιχείρησε και αυτή τη φορά, όπως είχε κάνει και στη Διεθνή Διάσκεψη για τη Λιβύη που είχε συγκαλέσει η Άνγκελα Μέρκελ, να εκβιάσει τη Γαλλία, στέλνοντας μήνυμα ότι αν προσκληθεί η Ελλάδα και η Κύπρος, εκείνος δεν θα παρευρισκόταν. Αλλά ο Εμανουέλ Μακρόν, σε αντίθεση με την απερχόμενη καγκελάριο, τον αγνόησε.
Στην πορεία ο Τούρκος Πρόεδρος εξετέθη διπλά. Αφού πρώτα δήλωσε ότι δεν θα πήγαινε στο Παρίσι και ο Μακρόν επέμενε στην αυτονόητη παρουσία της Ελλάδας και της Κύπρου, την τελευταία στιγμή, πικαρισμένος, αποφάσισε να στείλει τον υφυπουργό Εξωτερικών του, τον Σεντάτ Ονάλ (με τον οποίο είχε συναντηθεί πρόσφατα ο υφυπουργός Εξωτερικών Κ. Φραγκογιάννης, στο περιθώριο Συνόδου στη Λιβύη).
Η Διεθνής Διάσκεψη για τη Λιβύη στο Παρίσι, που έγινε με πρωτοβουλία της Γαλλίας στο πλαίσιο της προσπάθειας για τη σταθεροποίηση της χώρας, είχε ως πρώτο ζητούμενο την ομαλή διεξαγωγή των εκλογών που θα γίνουν στις 24 Δεκεμβρίου και βασικό στόχο την αποχώρηση όλων των ξένων στρατευμάτων και μισθοφόρων που βρίσκονται εκεί και εμποδίζουν την ειρήνη.
Οι ΗΠΑ και η Γαλλία εδώ και καιρό έχουν κοινή γραμμή στο θέμα της Λιβύης, ενώ απέναντί τους βρίσκονται η Τουρκία και η Ρωσία και με έναν πιο έμμεσο τρόπο και η Γερμανία. Αλλά στο διπλωματικό παιχνίδι τα περισσότερα δεν λέγονται. Γίνονται χωρίς να ειπωθούν, όπως όλοι γνωρίζουν ή μπορούν να υποθέσουν, ενώ συχνά λέγονται και τα αντίθετα από όσα πράττονται.
Στη συγκεκριμένη περιοχή όμως είναι προφανές αυτό που συμβαίνει για όσους παρακολουθούν τις εξελίξεις, όπως προφανείς είναι και οι νέες συμμαχίες που διαμορφώνονται. Η Ελλάδα έχει επιλέξει πλευρά και είναι σαφής η ταύτιση των στρατηγικών της συμφερόντων στην περιοχή με αυτά της Γαλλίας, που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ, οι οποίες αυτή την περίοδο για τους δικούς τους λόγους ορθώνουν εμπόδια στον τουρκικό επεκτατισμό και τους συμμάχους του.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η πρόσκληση της Ελλάδας και της Κύπρου στη Διάσκεψη για τη Λιβύη, την οποία απέτρεπε ως τώρα ο Ερντογάν, ήταν πολύ σημαντική και για τις δύο χώρες. Η Ελλάδα παίρνει αυτό που επεδίωκε, αλλά οι μέχρι πρότινος συσχετισμοί της απαγόρευαν την αναγνώριση της ως δύναμης περιφερειακής ειρήνης και ασφάλειας, η οποία μπορεί να παίξει ρόλο στην προσπάθεια για τη σταθεροποίηση της Λιβύης.
Η θέση της Ελλάδας για το λιβυκό ζήτημα είναι η πλήρης εφαρμογή της συμφωνίας εκεχειρίας του 2020 και η άμεση απόσυρση όλων των ξένων δυνάμεων και μισθοφόρων από τη Λιβύη, όπως ακριβώς δηλαδή ζητάνε και οι ΗΠΑ με τη Γαλλία, με τις οποίες ταυτίζεται. Η απόσυρση των ξένων στρατευμάτων είναι αυτονόητη άλλωστε για να επιτευχθεί η ομαλότητα και η σταθερότητα, αλλά υπάρχουν χώρες όπως η Τουρκία που αρνούνται να συμμορφωθούν.
Η Γαλλία δεν κρύβει ότι επιδιώκει να αναδειχθεί, με τη βοήθεια και της Ουάσιγκτον, σε κυρίαρχη δύναμη στην περιοχή, κάτι που φυσικά δεν θέλει η Τουρκία, αλλά ούτε και η Γερμανία που στο θέμα αυτό προτιμά να μην παίζει με ανοιχτά χαρτιά.
Η Άνγκελα Μέρκελ συμφωνούσε με την αναβαθμισμένη παρουσία της Τουρκίας στη Μεσόγειο και την Αφρική, η οποία όμως εμπόδιζε τα συμφέροντα της Γαλλίας και ενοχλούσε τον σχεδιασμό των ΗΠΑ, οι οποίες αποφάσισαν να αντιδράσουν προκαλώντας σημαντικές αλλαγές, η έκταση των οποίων αναμένεται να ξεδιπλωθεί στο επόμενο διάστημα.
Στο επίκεντρο συνεχιζόμενων καταγγελιών και με νέα στοιχεία για pushbacks, το Λιμενικό Σώμα ακροβατεί μεταξύ της διάσωσης των ανθρώπων στη θάλασσα και της φύλαξης των θαλασσίων συνόρων, άρα και της αποτροπής – που δεν παραδέχεται.
Την ώρα που ο σκληρός πυρήνας της Ε.Ε. απαιτεί, χωρίς να το φωνάζει πολύ δυνατά, από το Λιμενικό και τη FRONTEX να κλείσουν τον δρόμο στα προσφυγικά κύματα που θέλουν να φτάσουν στην Ευρώπη, συνεχίζονται οι καταγγελίες από ΜΚΟ, οργανισμούς, ευρωβουλευτές και επιτροπές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς πληθαίνουν οι μαρτυρίες ατόμων που ισχυρίζονται ότι εμποδίστηκαν να καταθέσουν αίτημα ασύλου στην Ελλάδα.
Η ελληνική κυβέρνηση, μετά και τις πρόσφατες καταγγελίες ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στο προσφυγικό, πιέζεται έντονα πλέον από την Κομισιόν για τη δημιουργία μηχανισμού ελέγχου της διαχείρισης των ελληνικών θαλασσίων συνόρων.
Άλλη μία δημοσιογραφική έρευνα που βγήκε στη δημοσιότητα την Τετάρτη –αυτήν τη φορά ήταν ένα τεράστιο ερευνητικό πρότζεκτ που διήρκεσε μήνες, με τη συμμετοχή πολλών δημοσιογράφων και οργανισμών– επιχείρησε να στοιχειοθετήσει τις καταγγελίες για επαναπροωθήσεις ατόμων που έρχονται στην Ευρώπη για να ζητήσουν άσυλο και αφορά ιδιαιτέρως την Ελλάδα, για την οποία παρήγαγε ήδη τα πρώτα πολιτικά αποτελέσματα.
Η αρμόδια επίτροπος, Ίλβα Γιόχανσον, δύο μέρες μετά τη δημοσίευση της έρευνας, ζήτησε με δημόσια δήλωσή της από τις ελληνικές αρχές να διερευνήσουν τα περιστατικά που καταγγέλλονται, ενώ ανέφερε ότι θα έθετε το θέμα των pushbacks στον Νότη Μηταράκη στο Συμβούλιο Εσωτερικών Υποθέσεων της Παρασκευής και επανέφερε το θέμα της θέσπισης ενός ανεξάρτητου μηχανισμού ελέγχου της διαχείρισης των ελληνικών θαλάσσιων συνόρων, την οποία η Κομισιόν έθεσε πρόσφατα ως προϋπόθεση για τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων του Λιμενικού στο Ανατολικό Αιγαίο.
Σύμφωνα με την πολύμηνη έρευνα και τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από τον Lighthouse Reports, έναν μη κερδοσκοπικό ερευνητικό οργανισμό ειδήσεων που χρηματοδοτείται από ιδρύματα, το ενδιαφέρον εστιάστηκε σε τρεις κυρίως χώρες: στην Κροατία, τη Ρουμανία και την Ελλάδα.
Όπως αναφέρει ο Independent, ένα από τα μέσα που παρουσίασαν την έρευνα, οι επαναπροωθήσεις στις τρεις αυτές χώρες έγιναν από μασκοφόρους αστυνομικούς και λιμενικούς: «Αν και τα ρούχα τους δεν φέρουν διακριτικά, αυτοί οι μασκοφόροι είναι στην πραγματικότητα μέλη εθνικών αστυνομικών μονάδων που λαμβάνουν χρηματοδότηση από την Ε.Ε. για να περιπολούν στα σύνορα, σύμφωνα με την έρευνα, που έγινε σε συνεργασία με τα γερμανόφωνα ΜΜΕ Der Spiegel, SRF Rundshau και ARD».
Στα βίντεο που τραβήχτηκαν, όπως γράφουν στην Κροατία, τον Ιούνιο στο πλαίσιο της έρευνας, ένοπλοι άνδρες φαίνονται να χτυπούν Αφγανούς και Πακιστανούς με ρόπαλα, αναγκάζοντάς τους να γυρίσουν πίσω. Σε συνεντεύξεις που έκαναν με τους μετανάστες μετά το περιστατικό, αναφέρουν ότι τους είπαν πως ήταν από το Αφγανιστάν και το Πακιστάν και έδειξαν τα σημάδια που άφησαν οι ξυλοδαρμοί στο σώμα τους, από τους Κροάτες αστυνομικούς.
Aλλα πλάνα από τη Ρουμανία δείχνουν συνοριοφύλακες να αναλαμβάνουν επιχειρήσεις επαναπροώθησης στα σύνορα με τη Σερβία, ενώ οι δημοσιογράφοι συγκέντρωσαν και μαρτυρίες ανδρών και γυναικών που είπαν ότι είχαν δεχθεί βίαιη επίθεση κατά την συγκεκριμένη επιχείρηση.
Για την Ελλάδα, αναφέρεται ότι: «Η έρευνα συνέλεξε δημόσια διαθέσιμα βίντεο από 635 υποτιθέμενα περιστατικά pushback που πραγματοποιήθηκαν από Έλληνες συνοριοφύλακες στο Αιγαίο από τον Μάρτιο του 2020 – δεκαπέντε από τα οποία αφορούσαν μασκοφόρους. Σε ένα από τα περιστατικά παραπάνω από 25 αιτούντες άσυλο πάνω σε μία λέμβο προσπάθησαν να φτάσουν στην ακτή του νησιού της Κω, αλλά αποκλείστηκαν από την ελληνική ακτοφυλακή που τους απώθησε με ένα ραβδί και αργότερα πυροβόλησε στο νερό. Η ομάδα των μεταναστών συνελήφθη αργότερα από την τουρκική ακτοφυλακή».
Η αντίδραση Μηταράκη
Οι δημοσιογράφοι αναφέρουν ότι οι ελληνικές αρχές αρνήθηκαν να σχολιάσουν την έρευνα όταν τους ζητήθηκε. Μετά τη δημοσίευσή της, ωστόσο, ο υπουργός Μετανάστευσης, Νότης Μηταράκης, έκανε μία δήλωση με την οποία αρνείται τις επαναπροωθήσεις, χωρίς να δώσει καμία εξήγηση όμως, για το βίντεο-τεκμήριο που παρουσιάστηκε και πετώντας τη μπάλα στην εξέδρα.
«Αρνούμαστε κατηγορηματικά τους ισχυρισμούς περί επαναπροωθήσεων. Τα ελληνικά σύνορα είναι σύνορα της Ε.Ε. και λειτουργούμε στο πλαίσιο του διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου για την προστασία τους. Οι παράνομες ροές είναι εξαιρετικά επικίνδυνες και θα πρέπει να αποτρέπονται, σύμφωνα με την Κοινή Δήλωση του 2016, την οποία η Ε.Ε. πρέπει να διασφαλίσει ότι εφαρμόζεται σωστά. Η Ευρώπη παραμένει στόχος κυκλωμάτων λαθροδιακινητών που εκμεταλλεύονται ανθρώπους οι οποίοι επιθυμούν να εισέλθουν παράνομα στην Ε.Ε. Δεν ζητάμε συγγνώμη για τη συνεχή προσήλωσή μας στο να διαλύσουμε αυτά τα δίκτυα εμπορίας ανθρώπων και να προστατεύσουμε τα ευρωπαϊκά σύνορα».
Ο υπουργός Μετανάστευσης πάντως έχει δηλώσει πολλές φορές στο παρελθόν, ακόμα και σε διεθνή ΜΜΕ, ότι «οι παράνομες διελεύσεις δεν γίνονται ανεκτές» ενώ κυβερνητικά στελέχη απεδιδαν τις καταγγελίες των ΜΚΟ στη μείωση της χρηματοδότησής τους, που θα φέρει ως συνέπεια η μείωση των ροών που επιβάλλουν.
Στο παρελθόν ο κ. Μηταράκης έχει κάνει και πιο αυστηρές δηλώσεις για τους αιτούντες άσυλο, υποστηρίζοντας ότι «δεν έχουν όλοι οι μετανάστες δικαίωμα προστασίας στην Ε.Ε.» και ότι «μπορούν να βρουν ασφαλές καταφύγιο πριν φτάσουν εδώ…Το διεθνές δίκαιο προστατεύει τους ανθρώπους που εγκαταλείπουν μια μη ασφαλή χώρα για μια ασφαλή χώρα. Δεν τους δίνει παγκόσμιο εισιτήριο που τους επιτρέπει να ταξιδεύουν σε όλο τον πλανήτη και να επιλέγουν το μέρος στο οποίο θέλουν να διαμείνουν».
Φυλάμε τα σύνορα και διασώζουμε τις ζωές όταν κινδυνεύουν, απαντά το Λιμενικό
Οι καταγγελίες εναντίον της Ελλάδας για επαναπροωθήσεις δεν διατυπώνονται πρώτη φορά. Υπάρχει μία αντιπαράθεση εδώ και χρόνια με πολλές αντίστοιχες καταγγελίες. Ολο το προηγούμενο διάστημα όμως, τα βίντεο και το υλικό στο οποίο στηρίζονταν προέρχονταν κυρίως από τις τουρκικές αρχές οι οποίες το διοχέτευαν στα μέσα. Συχνά επρόκειτο για επεξεργασμένο οπτικοακουστικό υλικό που αναρτούσαν Τούρκοι αξιωματούχοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καταγγέλλοντας την Ελλάδα, και μετά το αναπαρήγαγαν κάποιες ΜΚΟ και ορισμένα ΜΜΕ. Αυτό το υλικό όμως δεν ήταν πάντα αξιόπιστο ως τεκμήριο ενώ είχε και αντικειμενικά προβλήματα.
Το βίντεο που έδωσε στη δημοσιότητα αυτήν τη φορά η ομάδα του Lighthouse Reports είναι ένα ευκρινές βίντεο που δείχνει καθαρά ένα σκάφος του λιμενικού να απωθεί μία λέμβο με αρκετούς επιβαίνοντες και κανένας για την ώρα δεν έχει ισχυριστεί ότι δεν είναι αυτό που φαίνεται, παρά τις γενικόλογες διαψεύσεις.
Στο πλαίσιο δικής μας έρευνας για τις καταγγελίες περί επαναπροωθήσεων από το λιμενικό, αφού αναζητήσαμε το οπτικοακουστικό υλικό που κυκλοφορεί και μιλήσαμε με εκπροσώπους των ΜΚΟ, απευθυνθήκαμε στο υπουργείο Ναυτιλίας για να ρωτήσουμε αν δέχεται ότι γίνονται pushbacks στο Αιγαίο και πώς σχολιάζουν αυτοί τα βίντεο που έχουν δημοσιευτεί σε διεθνή ΜΜΕ.
Η απάντηση που λάβαμε εγγράφως από τον αντιπλοίαρχο Νικόλαο Κοκκάλα αναφέρει ότι το Λιμενικό Σώμα κι η Ελληνική ακτοφυλακή λαμβάνει όλα τα «προσήκοντα μέτρα» για την «αποτελεσματική επιτήρηση και την ενεργή προστασία» των θαλάσσιων συνόρων της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κάνει λόγο για διασφάλιση ενός αποτελεσματικού δικτύου περιπολιών «πλησίον της οριογραμμής, με σκοπό τον εντοπισμό των λέμβων μεταναστών πριν από την είσοδό τους στον εθνικό θαλάσσιο χώρο και την έγκαιρη ενημέρωση της τουρκικής ακτοφυλακής για την ανάληψη μέτρων ανάσχεσης εντός των ορίων δικαιοδοσίας της».
Ο κ. Κοκκάλας στην απάντηση του υποστηρίζει ότι τα στελέχη του λιμενικού σώματος επιχειρούν «με απόλυτο σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή και τα ανθρώπινα δικαιώματα» και ότι οι ενέργειές τους «είναι σύμφωνες με τις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας, ιδίως με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, τη Διεθνή Σύμβαση για την Ασφάλεια της Ζωής στη Θάλασσα και τη Διεθνή Σύμβαση για την Ερευνα και Διάσωση στη Θάλασσα».
Στην ίδια απάντηση ο εκπρόσωπος του Λιμενικού Σώματος, διαλέγοντας προσεκτικά τις λέξεις, αναφέρει ότι «τα αποτελέσματα της εντατικής φύλαξης των θαλασσίων συνόρων της Ελλάδας και της Ε.Ε. αποτυπώνονται στη ραγδαία μείωση του αριθμού των παράνομων διελεύσεων των συνόρων από υπηκόους τρίτων χωρών».
Σχετικά με τις καταγγελίες που έχει δεχθεί το Λιμενικό Σώμα απαντά ότι «στο πλαίσιο της άσκησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας μας, καθώς και της πάταξης κυκλωμάτων τα οποία θέτουν σε κίνδυνο τις ζωές μεταναστών, συχνά καθίσταται αντικείμενο συστηματικής και μεθοδευμένης στοχοποίησης σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σε κάποια ΜΜΕ και σε κάποιες ΜΚΟ», αλλά όπως υποστηρίζει, «η συντριπτική πλειοψηφία των δημοσιευμάτων αυτών στηρίζεται σε ατεκμηρίωτες αναφορές και ανεπιβεβαίωτες ή και αναξιόπιστες πηγές που δεν μπορούν να ταυτοποιηθούν».
Ο κ. Κοκκάλας παραδέχεται ότι η προστασία της ανθρώπινης ζωής στη θάλασσα και η παροχή συνδρομής σε οποιοδήποτε πρόσωπο που κινδυνεύει αποτελούν την ύψιστη νομική, επαγγελματική και ηθική υποχρέωσή τους, αλλά υποστηρίζει ότι αυτή παρέχεται με απόλυτο σεβασμό στη νομοθεσία και τις διεθνείς συμβάσεις.
«Τα στελέχη του Λιμενικού και η Ελληνική Ακτοφυλακή έχουν διασώσει χιλιάδες ζωές μεταναστών τα τελευταία χρόνια, ενώ ενδεικτικά είναι τα παραδείγματα της διάσωσης περισσότερων από 300 συνανθρώπων μας στην Χάλκη, την Κρήτη και την Αμοργό».
«Ογκόλιθος του Προσφυγικού Δικαίου στο άρθρο 33 της Σύμβασης Γενεύης το ζήτημα της μη επαναπροώθησης»
Δεν συμφωνούν όμως όλοι με την εκδοχή του κ. Μηταράκη και του Ελληνικού Λιμενικού Σώματος. Ευρωπαίος νομικός στον χώρο της υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μάς επισημαίνει ότι αυτό που θα έπρεπε να απαντήσουν το υπουργείο Μετανάστευσης και το Λιμενικό είναι αν σε όλους αυτούς που έρχονται στα σύνορα τους επιτρέπουν να καταθέσουν αίτημα ασύλου.
«Όταν κάνεις pushback, τους εμποδίζεις να ασκήσουν το θεμελιώδες δικαίωμα της κατάθεσης αιτήματος ασύλου. Οι ελληνικές αρχές λοιπόν πρέπει να απαντήσουν πως διασφαλίζουν ότι οι άνθρωποι αυτοί θα μπορούν να υποβάλουν το αίτημα τους».
Ο Ευρωπαίος νομικός μάς επισημαίνει ότι κάποιοι στην Ελλάδα επικαλούνται την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου που έκρινε ότι η επαναπροώθηση ομάδας Αφρικανών από τον ισπανικό θύλακα στο Μαρόκο δεν παραβίασε τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά «δεν πρόκειται για παρόμοια περίπτωση με αυτή στα ελληνικά θαλάσσια σύνορα», όπως λέει, «επειδή στην περίπτωση της Ισπανίας τα άτομα αυτά είχαν τη δυνατότητα να καταθέσουν αίτημα στο ισπανικό προξενείο στο Μαρόκο, αντί να κάνουν ντου. Η Ελλάδα δεν παρέχει στα προξενεία της τέτοια δυνατότητα, ώστε να μπορεί κάποιος να καταθέσει εκεί το αίτημα του, ούτε προβλέπεται».
Για το θέμα είχε ενημερώσει σχετικά και ο πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Λίνος-Αλέξανδρος Σισιλιάνος, τους βουλευτές της Διαρκούς Επιτροπής Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης και της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Παρακολούθησης των Αποφάσεων του ΕΔΔΑ στις 18/10/2021.
Κατά τ’ άλλα, ο κ. Σισιλιάνος είχε τοποθετηθεί υπέρ μιας αυστηρής διάκρισης μεταξύ μεταναστών και προσφύγων, υποστηρίζοντας ότι «η σύγχυση απολήγει τελικά εις βάρος των προσφύγων αιτούντων άσυλο, αυτών που έχουν πραγματικά ανάγκη προστασίας, οι οποίοι είναι ένας πολύ περιορισμένος κύκλος προσώπων, σε σχέση προς τους μετανάστες».
Ο κ. Σισιλιάνος υπερασπίστηκε ακόμα και τη νομιμότητα της κράτησης των αιτούντων ασύλου, υποστηρίζοντας ότι «μιλάμε για μη παραβίαση, στο μέτρο που τις περισσότερες φορές η κράτηση στα Καταστήματα Κράτησης Αλλοδαπών δικαιολογείται, διότι υπάρχει προοπτική απέλασης, αφενός, ή προκειμένου περί αιτούντων άσυλο εξετάζεται το αίτημά τους».
Ως προς το ζήτημα της μη επαναπροώθησης όμως, είπε στη Βουλή ότι: «Ασφαλώς πρόκειται για ογκόλιθο του Προσφυγικού Δικαίου στο άρθρο 33 της Σύμβασης Γενεύης, αλλά βεβαίως αυτό αφορά τους αιτούντες άσυλο. Δεν αφορά τους υπόλοιπους. Εξού και η διάκριση των δύο καθεστώτων θα πρέπει να γίνεται με σαφήνεια».
«Είκοσι χρόνια κάνουμε pushbacks»
Στελέχη ΜΚΟ που ασχολούνται με το προσφυγικό αναφέρουν στη LiFO ότι τις επόμενες μέρες θα δημοσιοποιηθεί πρωτοβουλία για ένα δίκτυο καταγραφής περιστατικών pushbacks στα πρότυπα του δικτύου καταγραφής ρατσιστικής βίας, με οργανώσεις που θα τα τεκμηριώνουν και θα τα δηλώνουν.
«Ο ίδιος ο πρωθυπουργός έχει δώσει τον ορισμό των pushbacks σε δημόσια απάντησή του για το θέμα. Δηλαδή περιέγραψε τι κάνει η ελληνική ακτοφυλακή, και αυτό που περιέγραψε ήταν η περιγραφή των pushbacks» αναφέρει ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης, ο οποίος ασχολείται εδώ και πολλά χρόνια με το προσφυγικό ζήτημα. «Αν δεν τα ονομάζεις pushbacks, δεν σημαίνει ότι δεν κάνεις pushbacks» λέει. «Και δεν είναι μόνο η τωρινή κυβέρνηση. Είκοσι χρόνια κάνουμε pushbacks».
«Υπάρχει όμως και μια άλλη πρακτική. Ανθρώπους που έχουν φτάσει στο νησί τους παίρνουν, ουσιαστικά τους απαγάγουν και τους βάζουν σε μια βάρκα και τους στέλνουν πίσω. Γίνεται και στον Έβρο, και μπορώ να σας πω ότι γίνεται και στη Θεσσαλονίκη και έχει γίνει και στη Λάρισα. Υπάρχει ένας ανήλικος πρόσφυγας που τον χάσαμε κάποια στιγμή, που βγήκε να πάει σε ένα περίπτερο και τον βρήκαμε σε μια πόλη της Τουρκίας. Αυτήν τη στιγμή γίνονται νομικές ενέργειες για να τον φέρουμε πίσω».
«Η Ελλάδα αντί να διαπραγματευτεί και να πιέσει, επειδή το έκανε εν μέσω διαπραγμάτευσης για το μνημόνιο, το 2015-16 δυστυχώς μπήκε στη λούμπα να κάνει μια συναλλαγή. Ήταν μεγάλο λάθος που τα έβαλαν μαζί. Έπρεπε να τα χειριστούν ξεχωριστά. Άλλο το μεταναστευτικό, άλλο το μνημόνιο. Το φωνάζαμε και τότε: μην τα βάζετε μαζί. Το έκαναν όμως και το αποτέλεσμα είναι η Κοινή Δήλωση Ε.Ε.-Τουρκίας. Υπάρχει υποκρισία και από την Ευρωπαϊκή Ένωση γιατί δεν είναι έτοιμη να διαχειριστεί μια σοβαρή νέα κρίση».
Η Ελλάδα αποσιωπά τις πιέσεις που δέχεται για δημιουργία Μηχανισμού Παρακολούθησης Συνόρων
Τον περασμένο Μάρτιο, πολλές ΜΚΟ που ασχολούνται με το προσφυγικό, όπως η ΑΡΣΙΣ, η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι, το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών, η ΜΕΤΑδραση, το Οικουμενικό Εργαστήρι Προσφύγων NAOMI, οι Αλληλέγγυοι Χίου, η SolidarityNow, η Lighthouse Relief, η Better Days, οι Changemakers Lab κ.ά. συνυπέγραψαν ένα κείμενο για τις επαναπροωθήσεις, όπου, μεταξύ άλλων, υποστηρίζουν ότι η πρακτική αυτή φαίνεται να έχει λάβει συστηματικά χαρακτηριστικά και να αποτελεί επίσημη πολιτική αποτροπής των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών.
«Η πολιτική των θαλάσσιων και χερσαίων επαναπροωθήσεων δεν είναι καινούργιο φαινόμενο, ωστόσο τον προηγούμενο χρόνο έχει υπάρξει πρωτοφανής κλιμάκωση, τόσο αριθμητικά όσο και στα μέσα που χρησιμοποιούνται. Δεκάδες περιπτώσεις καταγγελιών έχουν καταγραφεί, οι οποίες συνοδεύονται και από στοιχεία που τις τεκμηριώνουν με βίντεο, μαρτυρίες και φωτογραφίες. Το πλέον ανησυχητικό στοιχείο είναι αφενός η αναφερόμενη ανοχή ή και εμπλοκή της FRONTEX, όσο και η αδράνεια διεξαγωγής μιας ουσιαστικής έρευνας για όσα έχουν δημόσια καταγγελθεί, ενώ η πολιτική αυτή, πέρα από την παραβίαση θεμελιωδών αρχών του διεθνούς δικαίου, θέτει σε άμεσο κίνδυνο και την ίδια την ζωή ανθρώπων».
Αντιδράσεις υπήρχαν επίσης από τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης και την Ύπατη Αρμοστεία. Την προηγούμενη εβδομάδα η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, το γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (OHCHR) και το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Εθνικών Θεσμών Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΝNHRI) «μοιράστηκαν», όπως λένε, «με την ελληνική κυβέρνηση ένα σύνολο “Δέκα Σημείων” για τη δημιουργία ενός Ανεξάρτητου Εθνικού Μηχανισμού Παρακολούθησης στα Σύνορα στην Ελλάδα» το οποίο αναφέρουν σε ανακοίνωσή τους, παρότι ο υπουργός Μετανάστευσης το αρνείται.
Η Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες αναφέρει ότι: «Η Ελλάδα, όπως κάθε κράτος, έχει το νόμιμο δικαίωμα να ελέγχει τα σύνορά της. Ωστόσο, η διαχείριση των συνόρων θα πρέπει να γίνεται με απόλυτο σεβασμό σε θεμελιώδη δικαιώματα, όπως η πρόσβαση στο άσυλο για τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη διεθνούς προστασίας. Το δικαίωμα στο άσυλο είναι ένα βασικό ανθρώπινο δικαίωμα και η Σύμβαση για τους Πρόσφυγες του 1951, το δίκαιο της Ε.Ε. και η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου προβλέπουν την υποχρέωση των κρατών να προστατεύουν το δικαίωμα να ζητά κάποιος άσυλο, ακόμα και αν εισέρχεται παράτυπα».
Κυριάκος Μητσοτάκης: Να αποφευχθεί το «asylum shopping»
Πριν από λίγες μέρες ο πρωθυπουργός ρωτήθηκε από τον Steven Erlanger των «The New York Times», στο πλαίσιο του Athens Democracy Forum, για τις επαναπροωθήσεις. «Υπάρχουν κατηγορίες ότι –με τη FRONTEX– επαναπροωθείτε ανθρώπους προς την Τουρκία. […] Προφανώς μπορείτε να υπερασπίζεστε τα εδάφη σας. Αυτό είναι λογικό. Τι θα απαντούσατε στις κατηγορίες ότι είστε κάπως υπέρμετρα επιθετικοί και ότι παραβιάζετε το πνεύμα της ανθρωπιστικού δικαίου για τους πρόσφυγες;» τον ρώτησε.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης του απάντησε ότι δεν θα απολογηθεί για την υπεράσπιση των συνόρων της χώρας, του θύμισε την εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού από την Τουρκία, είπε ότι πρώτη προτεραιότητα είναι η προστασία των ανθρώπων που βρίσκονται στη θάλασσα και ότι φέτος δεν χάθηκε καμία ζωή στο Αιγαίο – κάτι που σύμφωνα όμως με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα δεν είναι ακριβές.
Ο πρωθυπουργός δήλωσε «ιδιαίτερα περήφανος για το έργο που επιτελεί το Λιμενικό Σώμα, σώζοντας ανθρώπους που κινδυνεύουν» αλλά δεν εμφανίστηκε αισιόδοξος για το μεταναστευτικό: «Θα πρέπει κατ’ αρχάς να έχουμε κοινούς κανόνες ασύλου, ώστε να αποφευχθεί αυτό που ονομάζουμε “asylum shopping”. Αλλά δεν είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος ότι θα κάνουμε σημαντική πρόοδο σε αυτό το ζήτημα στο άμεσο μέλλον».
Σε κάποιο σημείο που αναρωτήθηκε ποια είναι η εναλλακτική, απάντησε ότι η εναλλακτική λύση είναι η οργανωμένη μετανάστευση με τρόπο που δεν θέτει σε κίνδυνο τους ανθρώπους και που εξυπηρετεί ανάγκες μας π.χ. για τις αγροτικές εργασίες. «Νομίζω ότι αυτή θα ήταν μια επωφελής λύση και για τις δύο πλευρές και θα έστελνε το μήνυμα ότι “ναι, μπορούμε να φιλοξενήσουμε άτομα βάσει των κανόνων που εμείς θα θέσουμε”. Δεν πρέπει, όμως, να γίνεται με ανεξέλεγκτο τρόπο». «Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι άνθρωποι που φτάνουν στην Ελλάδα, φεύγουν από την Τουρκία. Και εφόσον βρίσκονται στην Τουρκία δεν φεύγουν για να ξεφύγουν από συνθήκες πολέμου ή δίωξης».
Μέλος της κυβέρνησης που ρωτήθηκε από τη LiFO για τα pushbacks, απάντησε ότι «είναι πρωταρχικό δικαίωμα ενός κράτους να προφυλάσσει την επικράτειά του και να επιτρέπει εισόδους μόνο δια της νομίμου οδού. Η δική του άποψη, λέει, είναι ότι θα έπρεπε να εξεταστεί η δημιουργία της δυνατότητας κατάθεσης ασύλου προς την ΕΕ μέσα στην Τουρκία. Να μπορεί να καταθέσει δηλαδή κάποιος το αίτημα από εκεί που βρίσκεται και να μην του κοστίσει μια περιουσία η μετακίνηση, ούτε να διακινδυνεύσει η ζωή του». «Ωστόσο κανείς δεν ασχολείται σοβαρά με αυτό το θέμα» ομολογεί.
Τα περισσότερα κυβερνητικά στελέχη συντάσσονται ξεκάθαρα πίσω από τη γραμμή του Μαξίμου για το θέμα αυτό. Για άλλους η θέση αυτή αποτελεί ένα βήμα πίσω και για άλλους ένα βήμα μπροστά, ανάλογα κυρίως με το αν ανήκουν στη σκληρή δεξιά ή στη φιλελεύθερη πτέρυγα.
«Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν ήταν ποτέ υποστηρικτής της αντι-μεταναστευτικής πολιτικής» αναφέρει κυβερνητικό στέλεχος, «προσπαθεί όμως να ισορροπήσει την πολιτική του, ώστε να μην έχει αντιδράσεις από την εκλογική βάση της Νέας Δημοκρατίας, η οποία σε γενικές γραμμές έχει πιο συντηρητικές θέσεις στα θέματα που σχετίζονται με τη μετανάστευση και το άσυλο. Κυρίως όμως, δεν πρέπει να ξαναγίνουν τα λάθη της προηγούμενης περιόδου, όπου το πολιτικό σύστημα αγνόησε τα λαϊκά στρώματα που διαμαρτύρονταν για την ανυπαρξία σχεδιασμού μεταναστευτικής πολιτικής, με αποτέλεσμα να τους εκμεταλλευτούν πολιτικά μορφώματα σαν αυτό της ναζιστικής Χρυσής Αυγής».
Στέλεχος του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής, το οποίο επίσης ρωτήσαμε για τα pushbacks, αναφέρει ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναφέρεται ρητά στην υποχρέωση των κρατών να φυλάνε τα σύνορά τους.
«Η κυριαρχία του παράκτιου κράτους επεκτείνεται και στα χωρικά του ύδατα, εντός των οποίων τα ξένα πλοία έχουν δικαίωμα αβλαβούς διέλευσης, αλλά αυτή δεν υπάρχει, όταν το πλοίο διαταράσσει την ασφάλεια του κράτους. Επομένως, το παράκτιο κράτος έχει δικαίωμα να εμποδίσει την είσοδο τέτοιων σκαφών στα χωρικά του ύδατα. Στα διεθνή ύδατα δεν έχει το δικαίωμα να παρεμποδίσει τον πλου άλλων σκαφών που δεν έχουν τη σημαία κάποιου κράτους, όπως σχεδόν όλα όσα ξεκινούν από την Τουρκία.
Εάν υπάρχει πληροφορία κι επιβεβαιωθεί ότι το πλοίο μεταφέρει παρανόμως μετανάστες, το παράκτιο κράτος δικαιούται να λάβει τα απαραίτητα μέτρα, σύμφωνα με το εσωτερικό του δίκαιο και το διεθνές δίκαιο.
Όσο για την έρευνα και διάσωση, κάθε κράτος έχει την υποχρέωση να παρέχει βοήθεια σε οποιοδήποτε πρόσωπο είναι στη θάλασσα και κινδυνεύει. Οφείλει επίσης να έχει και αποτελεσματική υπηρεσία για τη διάσωση ανθρώπων στη θάλασσα και να συνεργάζεται και με τα άλλα παράκτια κράτη σε αυτό. Επομένως, εάν οι μετανάστες πηδήξουν στη θάλασσα, έχουμε την υποχρέωση να τους διασώσουμε, όπου κι αν βρίσκονται».
Παρομοίως, όταν ένα πλοίο βρίσκεται εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων, τότε έχει αυτομάτως πεδίο εφαρμογής η Σύμβαση του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. Αυτό σημαίνει ότι ο επιβαίνων στο πλοίο έχει δικαίωμα να υποβάλει αίτηση για άσυλο στις ελληνικές αρχές. Επιπλέον, οι ελληνικές αρχές δεν έχουν δικαίωμα να τον επιστρέψουν πίσω (αρχή της μη επαναπροώθησης – non-refoulement).
«Για τα κράτη που εφαρμόζουν αυστηρή μεταναστευτική πολιτική το κρίσιμο σημείο είναι να μην εισέλθουν τα σκάφη με τους μετανάστες στα χωρικά τους ύδατα και αυτή είναι η πρακτική των ΗΠΑ και της Αυστραλίας» αναφέρει το στέλεχος του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής, σημειώνοντας ότι η Ιταλία πρόσφατα καταδικάστηκε για την ίδια πολιτική.
Οι καταγγελίες κατά της Τουρκίας
Ο κ. Μηταράκης έχει δηλώσει πολλές φορές ότι θεωρεί την Τουρκία ασφαλή χώρα κι έχει καταγγείλει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι πολλά σκάφη διακινητών φεύγουν από τις τουρκικές ακτές με προορισμό τα ελληνικά νησιά, συνοδευόμενα από τουρκικές ακταιωρούς.
Τους τελευταίους μήνες έχει δώσει στη δημοσιότητα και αυτός σχετικά βίντεο προκειμένου να αποδείξει ότι οι τουρκικές αρχές είναι αυτές που θέτουν τη ζωή των προσφύγων και μεταναστών σε κίνδυνο.
Τον περασμένο Αύγουστο έστειλε επιστολή στους Επιτρόπους Εσωτερικών Υποθέσεων, Ylva Johansson, και Γειτονίας και Διεύρυνσης, Olivér Várhelyi, καθώς και στον Γάλλο επικεφαλής της FRONTEX, Fabrice Leggeri, με την οποία κατήγγειλε ότι τουρκική ακταιωρός προκάλεσε το ναυάγιο ανοιχτά της Λέσβου και στη συνέχεια «εγκατέλειψε τους μετανάστες».
«Οι τουρκικές αρχές φαίνεται να ασχολούνται υπερβολικά με τη μαγνητοσκόπηση λαθρεμπόρων αφήνοντας ελάχιστο περιθώριο για τη δίωξη και τη διάλυση αυτών των εγκληματικών κύκλων που εκθέτουν ευάλωτα άτομα σε κίνδυνο. Σε αυτή την περίπτωση, φαίνεται ότι οι ίδιες οι τουρκικές αρχές εμπλέκονται στην έκθεση ατόμων στη θάλασσα σε κίνδυνο» ανέφερε δίνοντας οπτικοακουστικό υλικό της Ελληνικής Ακτοφυλακής στη δημοσιότητα.
Η Τουρκία ωστόσο κατηγορεί την Ελλάδα εδώ και πολύ καιρό ότι παραβιάζει τα δικαιώματα των προσφύγων, ειδικά από τον Έβρο και μετά.
Το διπλωματικό παιχνίδι όμως, που παίζεται γύρω από το προσφυγικό, είναι πολύ μεγαλύτερο και δεν είναι μόνο η Τουρκία που το χρησιμοποιεί ως εργαλείο εναντίον της Ελλάδας.
Εδώ και αρκετό καιρό στο στόχαστρο έχει μπει και η FRONTEX με τον Γάλλο επικεφαλής της, Fabrice Leggeri, τον οποίο αρκετοί θέλουν να ξηλώσουν, αλλά αυτή είναι μία από τις ελάχιστες σημαντικές θέσεις που δόθηκαν σε Γάλλο και δύσκολα δεν θα προξενούσε τριβές μεταξύ Γαλλίας-Γερμανίας η αλλαγή του. Η βασική κατηγορία που διατυπώνεται εναντίον του είναι ότι έκανε τα στραβά μάτια στο ελληνικό Λιμενικό όταν δεν συμμετείχε και η ίδια η FRONTEX στις επαναπροωθήσεις, όπως την έχουν καταγγείλει Γερμανοί και Δανοί συνοριοφύλακες.
Η εργαλειοποίηση των προσφύγων και μεταναστών έχει περισσότερες πτυχές –πολιτικές, διπλωματικές και οικονομικές– από όσες φαίνονται και είναι πολλοί αυτοί που παίζουν παιχνίδια χρησιμοποιώντας τους ως πιόνια.
Οι άνθρωποι αυτοί, που είναι τα μεγαλύτερα θύματα, είτε είναι πρόσφυγες είτε μετανάστες, ξεπουλάνε τις περιουσίες τους, δανείζονται ή εργάζονται σε εργασιακές συνθήκες σύγχρονου σκλάβου, για να μπορέσουν να πληρώσουν χιλιάδες ευρώ στους διακινητές μόνο και μόνο για να τους περάσουν από τα τουρκικά παράλια στα ελληνικά νησιά, με κίνδυνο να χάσουν τη ζωή τους, αφού συχνά οι διακινητές αναποδογυρίζουν τις βάρκες τους ώστε να έρθουν να τους διασώσουν.
Δεν είναι η πιο εύκολη άσκηση το προσφυγικό-μεταναστευτικό. Λύσεις όμως που θα έκαναν και τη δική τους ζωή τους πιο ασφαλή υπάρχουν και είναι βαθιά ανήθικο να τους αφήνει η Ε.Ε να πληρώνουν χιλιάδες ευρώ στα κυκλώματα των διακινητών παίζοντας τη ζωή τους.
Επισης, όση κριτική και αν κάνει κανείς στην Ελλάδα, το πρόβλημα δεν μπορεί να το λύσει μια χώρα μόνη της και ούτε θα λυθεί, αν δεν υπάρξει αλληλεγγύη. Στην πράξη και όχι στις δηλώσεις της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας.
Ο πρωθυπουργός έκανε δύο έμμεσες παραδοχές παραλείψεων και λαθών: η μία είναι ότι τα δάση ήταν αφρόντιστα και η άλλη ότι υπήρξε καθυστέρηση της πρώτης προσβολής σε κάποιες φωτιές. Αν ευθύνονται όμως κάποιοι και ποιοι, δεν το είπε.
Περισσότερο απολογητική και λιγότερο αυτοκριτική ήταν η ομιλία του πρωθυπουργού στη Βουλή για την κρατική αντιμετώπιση των πυρκαγιών, ενώ απέφυγε να αναφερθεί συγκεκριμένα σε ευθύνες. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης τόσο με την κύρια ομιλία του, όσο και με τη δευτερολογία και την τριτολογία του, επιδίωξε να δικαιολογήσει τις πράξεις και τις παραλείψεις της κυβέρνησης και της κρατικής μηχανής που κρίθηκαν αρνητικά, αλλά δεν απέδωσε πουθενά και σε κανέναν ευθύνες, οι οποίες έτσι κι αλλιώς στο λόγο του ήταν αρκετά γενικές και αόριστες. Η προσπάθεια του να απολογηθεί ήταν άλλοτε επιτυχής, άλλοτε ατυχής, ωστόσο η αποφυγή απόδοσης ευθυνών έκανε τη χθεσινή διαδικασία λιγότερο ουσιαστική από όσο θα ήταν αν τις συμπεριλάμβανε. Σε κάθε περίπτωση όμως, η χθεσινή συζήτηση στη Βουλή είχε σημασία, καθώς φωτίστηκαν αρκετά σημεία, αποκαλύφθηκαν κάποια άλλα και όσο και αν το απέφυγε η πολιτική ηγεσία, αναδείχθηκαν οι βασικές αδυναμίες, σε όσους είχαν την υπομονή να παρακολουθήσουν προσεκτικά όλες τις ομιλίες.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης υποστήριξε ότι φέτος είχε γίνει μεγαλύτερη προετοιμασία από άλλες χρονιές, αλλά το φαινόμενο των πυρκαγιών του Αυγούστου ξεπέρασε την προετοιμασία που είχαν κάνει. Η τοποθέτηση αυτή εκ πρώτης ήταν ειλικρινής, αν και στην πραγματικότητα είναι ένας πιο εύσχημος και έμμεσος τρόπος για να πεις (ή μάλλον για να μην πεις) ότι όσα έγιναν δεν ήταν αρκετά. Ισχύει όμως ότι στην Πολιτική Προστασία έγιναν περισσότερα από προηγούμενες χρονιές.
Η προσπάθεια του πρωθυπουργού να μην αναφερθεί σε ευθύνες, προκάλεσαν την οργή του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο οποίος τον κατηγόρησε ότι αρνείται πως έκαναν λάθη. «Μπορεί όντως να κάναμε λάθη, δεν είπα ότι δεν κάναμε» είπε στη δευτερολογία του ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ενισχύοντας με τον τρόπο που το διατύπωσε την εντύπωση αυτή. Παραδέχθηκε ωστόσο ότι η έκταση της καταστροφής τους υποχρεώνει να δουν «σε λεπτομέρεια τι πήγε λάθος και κυρίως τι μπορεί να γίνει καλύτερα από εδώ και στο εξής». Παρόλα αυτά, τελικά δεν μας διαφώτισε λεπτομερώς σχετικά με το τι πήγε λάθος κι αν ο ίδιος το γνωρίζει, τότε επέλεξε να μην το φανερώσει ούτε στην αντιπολίτευση, ούτε στους πολίτες.
Όπως κάνει από την αρχή, έτσι και στη συζήτηση στη Βουλή, ο πρωθυπουργός εστίασε στο ότι δεν κάηκαν άνθρωποι. Παραδέχθηκε την καταστροφή ενός πολύ μεγάλου μέρους του δασικού πλούτου, «παραπάνω από 1.000.000 στρέμματα πρασίνου» είπε, την οποία απέδωσε «στο κόστος της περιβαλλοντικής αλλαγής», επισημαίνοντας ότι παρόμοιες πυρκαγιές είχε και η Τουρκία, η Αλγερία και η Ιταλία φέτος.
«Ο παρατεταμένος καύσωνας μετέτρεψε όλα τα δάση σε πυριτιδαποθήκες. Κληθήκαμε να διαχειριστούμε τις πρώτες μέρες του Αυγούστου 1.279 πυρκαγιές. Σχεδόν 60 την ημέρα. Σε πολλά διαφορετικά σημεία ταυτόχρονα. Κάποιες φωτιές ήταν πολύ δύσκολο να σβήσουν» ήταν μερικές από τις εξηγήσεις του.
Δεν πέρασε απαρατήρητο ούτε από την αντιπολίτευση, ότι διαχώρισε τη φωτιά στα Βίλια από τις άλλες πυρκαγιές, αναδεικνύοντας ότι εκεί έγινε ότι ήταν ανθρωπίνως δυνατόν για την κατάσβεση της, αλλά παρόλα αυτά καθυστέρησε. Με αυτόν τον τρόπο αποκάλυψε έμμεσα ότι δεν έγινε το ίδιο στις άλλες πυρκαγιές.
«Στα Βίλια ενεργοποιήθηκε ολόκληρος ο κρατικός μηχανισμός» είπε. «Έγιναν εκατοντάδες ρίψεις νερού από αεροσκάφη. Κινητοποιήθηκαν πρακτικά όλες οι δυνάμεις της Πυροσβεστικής του Λεκανοπεδίου, συμπεριλαμβανομένων των δυνάμεων που ήρθαν να μας υποστηρίξουν από το εξωτερικό. Και παρά ταύτα, παρά την πολύ μεγάλη αυτή προσπάθεια, χρειαστήκαμε τρεις μέρες για να οριοθετήσουμε τη φωτιά. Έγινε κάποιο λάθος; Αν πιστεύετε ότι έγινε κάποιο λάθος, να μας το υποδείξετε. Δεν έκαναν οι πυροσβέστες καλά τη δουλειά τους; Δεν ήξεραν οι πιλότοι πού πετούσαν το νερό; Δεν υπήρχε συντονισμός; Ελάτε να μας πείτε, λοιπόν, και να μας υποδείξετε που ακριβώς έγινε το λάθος στην συγκεκριμένη πυρκαγιά».
Γιατί στάθηκε τόσο αναλυτικά ο πρωθυπουργός στη συγκεκριμένη φωτιά και προκάλεσε την αξιωματική αντιπολίτευση να του καταδείξει τα λάθη; Πιθανόν επειδή η αντιμετώπιση της φωτιάς στα Βίλια ήταν η υποδειγματικότερη και δύσκολα θα έβρισκε κάποιος τα λάθη που έγιναν αλλού. Για αυτό και δεν επανέλαβε την πρόκληση αυτή («υποδείξτε πού έγινε το λάθος») και για την Εύβοια.
Ο πρωθυπουργός ξεκίνησε τη συζήτηση λέγοντας ότι θα απαντούσε σε τέσσερα ερωτήματα που απασχολούν τους πολίτες: 1) Είχαμε προετοιμαστεί όπως έπρεπε για τις φετινές πυρκαγιές; 2) Τι πήγε καλά και τι πήγε λάθος στη μάχη με τις φλόγες; 3) Πώς θα στηριχτούν από δω και στο εξής οι τοπικές κοινωνίες και οι πληγέντες από τις πυρκαγιές; 4) Με ποιους τρόπους θα αντιμετωπίσουμε μεσομακροπρόθεσμα τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης;
Πόσο καλά είχε προετοιμαστεί η κυβέρνηση για την αντιπυρική περίοδο
«Είχαμε προετοιμαστεί καλύτερα από ότι άλλες χρονιές, αλλά η προετοιμασία δεν ήταν αρκετή για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την ένταση αυτού του φαινομένου», ήταν η συνοπτική απάντηση του πρωθυπουργού στο πρώτο από τα τέσσερα ερωτήματα. Πιο ειδικά, είπε ότι έγιναν τα εξής:
α) Ενίσχυση της Πολιτικής Προστασίας.«Τη μετατρέψαμε, από μία αδρανή υπηρεσία σε ένα εγκαταλελειμμένο γραφείο σε μία αξιόμαχη κρατική οντότητα με υποδομές, προσωπικό προϋπολογισμό και σχέδιο».
β) Ενεργοποίηση του 112, «που αποτελούσε μία προσωπική μου προεκλογική δέσμευση».
γ) Ενίσχυση της Πυροσβεστικής με νέα στελέχη, με νέα οχήματα και με εναέρια μέσα- περισσότερα από κάθε άλλη φορά. «Το αν ήταν αρκετά ή όχι, είμαι διατεθειμένος να το συζητήσω. Αλλά δεν μπορεί να αμφισβητήσει κανείς ότι η χώρα είχε προνοήσει να εξοπλιστεί με περισσότερα εναέρια μέσα».
δ) Καθαρισμός 21 επικίνδυνων περιοχών οι οποίες είχαν χαρακτηριστικά τα οποία προσομοίαζαν με την περίπτωση του Ματιού, δηλαδή με οικισμούς κοντά σε δάση. Η Ιπποκράτειος Πολιτεία και το Σούνιο ήταν δύο περιοχές που ανέφερε ονομαστικά και είπε ότι σχεδιάστηκαν και οδοί διαφυγής. Ο πρωθυπουργός ισχυρίστηκε ότι αν δεν είχαν γίνει αυτά, θα υπήρχε μεγαλύτερη καταστροφή περιουσιών.
Υποστήριξε επίσης ότι η κυβέρνηση και ο κρατικός μηχανισμός είχαν κι «επιτυχίες» όπως, ότι «προστατεύθηκαν κρίσιμες υποδομές» και «λίγοι γνωρίζουν την τεράστια προσπάθεια που κατεβλήθη -ειδικά στη φωτιά της Βαρυμπόμπης- ώστε να μπορέσουμε να διασφαλίσουμε την ηλεκτροδότηση του Λεκανοπεδίου, καθώς κάποια στιγμή η φωτιά έφτασε πάρα πολύ κοντά σε εξαιρετικά κρίσιμες υποδομές στο Κρυονέρι και στον Άγιο Στέφανο».
Τι έφταιξε/οι αποτυχίες
Ένα από τα αυτά που διαπίστωσε, όπως είπε, ο πρωθυπουργός στις πυρκαγιές του Αυγούστου, ήταν ότι κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν φωτιές εντός δασών, «στα οποία συχνά δεν υπήρχε καμία απολύτως πρόσβαση από κανέναν δασικό δρόμο» και ότι υπάρχουν δάση που «είχαν μείνει απεριποίητα για δεκαετίες». Η άλλη διαπίστωση ήταν ότι όταν αυτές οι φωτιές ξεφεύγουν από τη δυνατότητα παρέμβασης της πρώτης προσβολής, γίνονται εξαιρετικά δύσκολες στη διαχείρισή τους.
— Στις διαπιστώσεις αυτές υπάρχουν δύο έμμεσες παραδοχές παραλείψεων και λαθών: η μία είναι ότι τα δάση ήταν αφρόντιστα και η άλλη ότι υπήρξε καθυστέρηση της πρώτης προσβολής σε κάποιες φωτιές. Αν ευθύνονται κάποιοι και ποιοι για αυτά δεν το είπε.
Τους λόγους αυτούς πάντως τους ανέδειξε και στη συνέχεια της ομιλίας του: «Η εμπειρία απέδειξε ότι όσους καθαρισμούς και αν κάνει κανείς, όσα εναέρια μέσα και αν έχει στη διάθεσή του, είναι πολύ δύσκολο να αποτραπεί η επέκταση μιας φωτιάς, ειδικά σε συνθήκες, όπως αυτές που βιώσαμε, εάν δεν καταφέρει να τη σβήσει κανείς στην αρχή. Και αν δείτε τη φωτιά στην Βαρυμπόμπη, αποδεικνύει ακριβώς του λόγου το αληθές. Για πρώτη φορά φέτος είχαν γίνει συστηματικοί καθαρισμοί εντός των βασιλικών κτημάτων. Επί δύο μήνες δούλευαν στο Τατόι υλοτόμοι από τη Χαλκιδική, προκειμένου να απομακρύνουν κλαδιά και κορμούς σε μια περιοχή όπου υπάρχουν και μεγάλες αντιπυρικές ζώνες, οι οποίες δεν ήταν αρκετές για να σταματήσουν τη φωτιά».
— Το μεγάλο πρόβλημα που κλήθηκαν να διαχειριστούν κυβέρνηση και Πυροσβεστική, σύμφωνα με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, ξεκίνησε από την αναζωπύρωση της πυρκαγιάς της Βαρυμπόμπης. Εκεί, μας είπε, οι αρμόδιες υπηρεσίες είχαν τη βεβαιότητα κάποια στιγμή ότι η φωτιά αυτή είχε οριοθετηθεί και τα εναέρια μέσα στάλθηκαν στην Εύβοια, αλλά όταν η φωτιά εκείνη αναζωπυρώθηκε – «για λόγους οι οποίοι και σήμερα ακόμα ερευνώνται» (έτσι ακριβώς το είπε) «αναγκαστήκαμε να επιστρέψουμε εναέρια μέσα πίσω από την Εύβοια και να παλεύουμε δυο πολύ μεγάλες φωτιές, ταυτόχρονα».
Ποιος είχε τη βεβαιότητα ότι η φωτιά στη Βαρυμπόμπη είχε οριοθετηθεί, ποιος αποφάσισε να γυρίσουν πίσω τα εναέρια μέσα που στάλθηκαν στην Εύβοια, δεν μας το είπε.
–Στον τομέα της πρόληψης, ο πρωθυπουργός παραδέχθηκε ότι υπήρχαν κενά που αναδείχθηκαν: «…αν και φέτος διατέθηκαν 51 εκατομμύρια ευρώ σε δήμους και σε δασαρχεία, τα αποτελέσματα, δυστυχώς, δεν ήταν τα αναμενόμενα». Ούτε εδώ κατονομάστηκαν οι υπεύθυνοι.
— Παρομοίως «και στον τομέα της οργάνωσης διαπιστώνεται ότι αν και δόθηκαν περισσότερα κονδύλια δασοπροστασίας, η απορρόφησή τους δεν ελέγχθηκε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο» είπε ο πρωθυπουργός και ούτε εδώ μάθαμε ποιος είχε την ευθύνη.
— Ο Κυριάκος Μητσοτάκης παραδέχθηκε επίσης ότι η Πυροσβεστική δεν είναι ακόμα αρκετά εξοικειωμένη με την δασοπυρόσβεση. «Η μεταβίβαση της αρμοδιότητας της δασοπροστασίας και της δασοπυρόσβεσης από τις Δασικές Υπηρεσίες στην Πυροσβεστική έγινε το 1998, επί κυβερνήσεως ΠΑΣΟΚ. Χρειάστηκαν πολλά χρόνια ώστε η Πυροσβεστική να εξοικειωθεί με αυτή τη νέα της αποστολή, καθώς ήταν σχεδιασμένη από τη γέννησή της να αντιμετωπίζει βασικά αστικές πυρκαγιές. Όμως, σήμερα, οι Έλληνες πυροσβέστες είναι πολύ πιο έμπειροι, πολύ πιο εκπαιδευμένοι, πολύ πιο καταρτισμένοι να αντιμετωπίζουν δασικές πυρκαγιές. Πρέπει να γίνουν, όμως, ακόμα καλύτεροι. Είδαμε κι εμείς ξένες δυνάμεις οι οποίες ήρθαν να μας συνδράμουν, που χρησιμοποίησαν καινούργιες τεχνικές, οι οποίες ενίοτε αξιοποιούνται από την Πυροσβεστική».
— Η συνύπαρξη του δασικού και του δομημένου περιβάλλοντος είναι άλλη μία αιτία, όχι καινούργια, που επισημαίνουν διαρκώς οι ειδικοί και για την οποία ο πρωθυπουργός περιορίστηκε να πει ότι «καλούμαστε να βγάλουμε συμπεράσματα», προκειμένου να αποφύγει προφανώς αυτή την ώρα να καταλογίσει ευθύνες σε όσους χτίζουν αυθαίρετα στα δάση, όπως είχαν κάνει υπουργοί της προηγούμενης κυβέρνησης στο Μάτι. Άλλωστε για αυτό δεν ευθύνονται μόνο οι πολίτες που αυθαιρετούν, αλλά κυρίως οι κυβερνήσεις και μάλιστα όλες.
— Στη δευτερολογία του ο πρωθυπουργός είπε λίγο πιο καθαρά πως «βεβαίως και έγιναν λάθη» μιλώντας για την Εύβοια και αναφέροντας ως πιο σημαντικό για άλλη μία φορά ότι, «δυστυχώς, αναγκαστήκαμε να πάρουμε πίσω πολύτιμα εναέρια μέσα για να παλέψουμε την αναζωπύρωση στην Αττική».
Τι είπε ότι θα κάνει η κυβέρνηση
Ο πρωθυπουργός δεσμεύτηκε στη Βουλή για τα εξής:
— Υπαγωγή των δασαρχείων στο υπουργείο Περιβάλλοντος, υπό τον αρμόδιο υφυπουργό και τη Γενική Διεύθυνση Δασών, έτσι ώστε να υπάρχει ένα ενιαίο εποπτικό κέντρο που θα καθορίζει τη δασική πολιτική, θα εποπτεύει τα δασαρχεία”. Αυτό εκτιμά ότι θα ενισχύσει την αποτελεσματικότητα της δασικής υπηρεσίας ώστε μαζί με την Πολιτική Προστασία να συνεργάζονται αρμονικά και κατά τη διάρκεια της κατάσβεσης της πυρκαγιάς, αλλά κυρίως εκεί που χρειάζονται να γίνονται σημαντικές προληπτικές παρεμβάσεις μέσα στα δάση.
— Επένδυση σε καινούργια αεροσκάφη, με αγορά και ενοικίαση αεροσκαφών πρώτης προσβολής.
— Σύσταση ειδικής μονάδας, η οποία θα εκπαιδευτεί για να επιχειρεί στις ειδικές συνθήκες του δάσους και θα απαρτίζεται από δασολόγους και δασοπυροσβέστες. «Αν δεν προλάβουν να είναι έτοιμοι ενόψει της επόμενης αντιπυρικής περιόδου, δεν έχω καμία δυσκολία να έρθω σε συνεργασία με ξένες χώρες, έτσι ώστε μεταβατικά, για τα επόμενα 1 με 2 χρόνια οι Ελληνικές δυνάμεις να πλαισιωθούν με ξένες δυνάμεις, οι οποίες να μπορούν να μας υποστηρίξουν τους κρίσιμους μήνες του Ιουλίου και του Αυγούστου» είπε ο πρωθυπουργός.
— Κατάργηση της γραφειοκρατίας ώστε «οι κάτοικοι θα μπορούν πλέον να καθαρίζουν τα οικόπεδά τους, τους δρόμους τους, χωρίς να απαιτείται όλη αυτή η εξαιρετικά σύνθετη διαδικασία που χρειάζεται η άδεια του Δασαρχείου για να κόψεις οποιοδήποτε κλαδί έξω από το δικό σου οικόπεδο».
— Αντικατάσταση των εύφλεκτων πεύκων δίπλα στα σπίτια από άλλα δέντρα πιο ανθεκτικά στις πυρκαγιές με εξειδικευμένα σχέδια αναδάσωσης.
— Τεχνητή αναδάσωση θα γίνει εκεί που χρειάζεται, και εκεί που οι ειδικοί θα υποδείξουν.
— Ειδικές πυρίμαχες προδιαγραφές κατασκευής για τους οικισμούς και τα σπίτια κοντά ή μέσα στις δασικές εκτάσεις.
Τι είπε ότι κάνει η κυβέρνηση για όσους επλήγησαν από τις πυρκαγιές.
— Ο πρωθυπουργός ανέφερε στη Βουλή κάποια από τα αυτονόητα, όπως τις 2.413 αυτοψίες και επανελέγχους σε σπίτια και επαγγελματικούς χώρους και ότι στην πλατφόρμα arogi.gov.gr κατατέθηκαν ως τώρα 1.735 αιτήσεις που αντιστοιχούν σε 10,5 εκατ. ευρώ αποζημιώσεων. Ισχυρίστηκε ότι παντού έχουν ήδη ξεκινήσει αντιδιαβρωτικά και αντιπλημμυρικά έργα. Ότι στις περιοχές της Εύβοιας έχουν πάει μικτά κλιμάκια του Υπουργείου Περιβάλλοντος ώστε το συντομότερο δυνατόν να υπάρξει η καλύτερη δυνατή αντιπλημμυρική θωράκιση (το ότι πήγαν κλιμάκια δεν αποτελεί έργο ούτε καν δέσμευση). Είπε ότι δίνεται ειδική πρόνοια στις αποζημιώσεις των αγροτικών εκμεταλλεύσεων και ότι θα υπάρξουν ειδικές δράσεις για τους ρητινοπαραγωγούς και για τους μελισσοπαραγωγούς.
— Ειδικά για την περιοχή της Βόρειας Εύβοιας, είπε, τα μέτρα θα αφορούν όλες τις επιχειρήσεις, όχι μόνο αυτές οι οποίες επλήγησαν από την πυρκαγιά. «Εκεί καταρτίζεται ένα συνολικό πρόγραμμα ανάταξης από την οικιστική και παραγωγική της ανασυγκρότηση μέχρι τις νέες ευκαιρίες απασχόλησης των κατοίκων, ώστε να μπορέσουν να παραμείνουν στον τόπο τους. Αντίστοιχο μοντέλο σε μικρότερη έκταση και για την Ηλεία».
— Ο πρωθυπουργός μίλησε για το νέο θεσμό του αναδόχου αναδάσωσης, με τον οποίο «ένας ενδιαφερόμενος ιδιώτης, ένα ίδρυμα, μία επιχείρηση, θα μπορεί να αναλαμβάνει, όχι απλά τη μελέτη, αλλά και τα έργα αποκατάστασης μίας έκτασης, πάντα υπό την εποπτεία του αρμόδιου Δασαρχείου και να την αποδίδει μετά στην Πολιτεία». (Αυτό είναι κάτι που κατακρίνεται ιδιαίτερα από την αριστερά).
— Αναφέρθηκε στο, ύψους 1,76 δισεκατομμυρίων πρόγραμμα «Αιγίς» για την Πολιτική Προστασία και την ανασυγκρότηση, για το οποίο αρμόδιος θα είναι ο νέος υφυπουργός με αναφορά στον ίδιο τον πρωθυπουργό, Χρήστος Τριαντόπουλος και στον σχεδιασμό της «μεθεπόμενης μέρας» της Βόρειας Εύβοιας και στον Σταύρο Μπένο που την έχει αναλάβει.
Αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης
Παρά το μεγάλο ντόρο για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, πλην της απολιγνιτοποίησης στη Δυτική Μακεδονία, όλα τα άλλα που είπε στη Βουλή ο πρωθυπουργός ήταν είτε γενικά, είτε φτωχά (π.χ «βρεθήκαμε στην πρώτη γραμμή της ευρωπαϊκής μάχης για τη μείωση των εκπομπών του αερίου του θερμοκηπίου», «αναγνωρίσαμε απόλυτα ότι η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης μας επιβάλλει να τα αλλάξουμε όλα» κτλ.). Ανέφερε επίσης τα 18,5 δισ. ευρώ από το σχέδιο “Ελλάδα 2.0” και πόρους του ΕΣΠΑ για την πράσινη οικονομία και ότι «πριν από την COP26 της Γλασκώβης θα ψηφίσουμε στο Εθνικό Κοινοβούλιο τον πρώτο νόμο για το κλίμα στην ιστορία του ελληνικού Κοινοβουλίου».
Ο πειρασμός του λαϊκισμού
Ο πρωθυπουργός παρότι τον στηλιτεύει συχνά, δεν κατάφερε να αποφύγει και ο ίδιος τον “πειρασμό” του λαϊκισμού στη συζήτηση για τις πυρκαγιές, κάνοντας κάτι πολύ σύνηθες στην πολιτική.
Υπερασπίστηκε με σχετικά γλαφυρό τρόπο τους άνδρες της πυροσβεστικής, λες και ήταν εκείνοι στους οποίους κατευθυνόταν η κριτική περί ανεπάρκειας και λαθών. «Έχω ακούσει πολλά υποτιμητικά σχόλια για την Πυροσβεστική, σχόλια πολύ άδικα για τους ανθρώπους οι οποίοι δίνουν τη μάχη στο πεδίο και την έδωσαν πολλές φορές χωρίς να μπορέσουν καν να ξεκουραστούν, χωρίς να κοιμηθούν, έμεναν μέρες άγρυπνοι… Η αυτοθυσία των πυροσβεστών μας και των εθελοντών μας υπήρξε ανεπανάληπτη». Βεβαίως η κριτική που διατυπώνεται αφορά την ηγεσία της Πυροσβεστικής και εκείνους που την επέλεξαν και όχι όσους «με αυτοθυσία δίνουν τη μάχη μένοντας άγρυπνοι».
Στη δευτερολογία του, ενοχλημένος με τον Αλέξη Τσίπρα που τον κατηγόρησε ότι δεν νιώθει τον πόνο των πυρόπληκτων, διάβασε τη φορτισμένη ανάρτηση μιας γυναίκας με την οποία εκείνη αποδοκίμαζε πρόσφατα την αξιωματική αντιπολίτευση και την περιφρόνηση που έδειξαν κάποια στελέχη της για τις εκκενώσεις. Ρώτησε μάλιστα τον Αλέξη Τσίπρα τι έχει να απαντήσει σε αυτή την κυρία.
«Είπατε: “…που την ώρα μιας τραγωδίας αποδεικνύει ότι δεν μπορεί να νιώσει τον πόνο και την αγωνία των άλλων”. Εσείς τρία χρόνια μετά το Μάτι πώς απαντάτε σε αυτή την κυρία; “Αν έψαχνες τη μητέρα σου μέρες και έκλαιγες από πάνω της χωρίς να το καταλάβεις, γιατί είχε τη μορφή κούτσουρου, αν έβλεπες το δέρμα των γειτόνων σου να λιώνει από το θερμικό φορτίο, αν είχες δει αγκαλιασμένα απανθρακωμένα παιδιά, αν έδινες DNA για να δεις αν είναι ο άνθρωπός σου μέσα στη σακούλα, αν σκούπιζες πτώματα από το δρόμο, θα καταλάβαινες τη σημασία της εκκένωσης”.»
Μία άλλη ατάκα που ενθουσίασε τους οπαδούς, αλλά ενόχλησε όχι μόνο την αξιωματική αντιπολίτευση, αλλά και τους μετριοπαθείς υποστηρικτές του, ήταν κάτι που έμοιαζε πολύ ξένο με το προφίλ του. Πρόκειται για τη φράση «στη μια τραγωδία, δυστυχώς, μετρούσαμε στρέμματα και στην άλλη μετρούσαμε φέρετρα…» η οποία εξέπληξε αρνητικά αρκετούς όταν εκφωνήθηκε από τον Κυριάκο Μητσοτάκη στη Βουλή.
Το Μάτι ξανά
Παρότι ο πρωθυπουργός είπε ότι δεν ήθελε και δεν σκόπευε να αναφερθεί στο Μάτι, το Μάτι επανερχόταν ξανά και ξανά στον λόγο του. «Εμείς σε αυτή την τραγωδία για τέσσερις μέρες δεν είπαμε κουβέντα. Και όταν σας ασκήσαμε κριτική, ήταν για δύο πολύ συγκεκριμένα θέματα: Το πρώτο ήταν η παντελής σας αδυναμία να εκκενώσετε το Μάτι. Παντελής αδυναμία. Αυτή ήταν η αιτία της τραγωδίας. Και ο δεύτερος λόγος που σας ασκήσαμε κριτική ήταν για το άθλιο show το οποίο στήσατε εκείνο το βράδυ, όταν γνωρίζατε ότι υπήρχαν νεκροί».
Από όλες τις αναφορές αυτή έχει μία ιδιαίτερη σημασία, καθώς ο πρώην πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας στη δευτερολογία του απέδωσε εν πολλοίς την αποτυχία της εκκένωσης στο Μάτι στον τότε αρχηγό της Αστυνομίας, Κωνσταντίνο Τσουβάλα, τον οποίο ο Κυριάκος Μητσοτάκης και η ΝΔ αν και είχαν κατακρίνει τότε, έκαναν γενικό γραμματέα στην κυβέρνηση τους.
Αυτό παραμένει εδώ και δύο χρόνια ένα αδύναμο σημείο της κυβέρνησης Μητσοτάκη, για το οποίο δεν δόθηκαν ποτέ επαρκείς εξηγήσεις. Η πιο πιθανή από τις ερμηνείες, είναι ότι πρόκειται για επιλογή του Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, στην οποία όμως το επιτελείο του Μαξίμου δεν έδωσε τη δέουσα σημασία παραβλέποντας όσα σηματοδοτεί μια τέτοια επιλογή. Ο πρωθυπουργός επιχείρησε να την δικαιολογήσει και αυτή τη φορά στη Βουλή λέγοντας ότι ο Κ. Τσουβάλας είχε απαλλαγεί με βούλευμα από τη δικαιοσύνη, επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, γνωρίζοντας ότι και αυτή η εξήγηση δεν ήταν ικανοποιητική. Και οπωσδήποτε, όποια γνώμη και αν έχει κανείς για τον Αλέξη Τσίπρα, η ευθεία κατηγορία ενός πρώην πρωθυπουργού στη Βουλή για τον αρχηγό της Αστυνομίας του σε ένα τέτοιο ζήτημα, έχει ιδιαίτερη βαρύτητα.
Το δίδαγμα/Lessons learned
«Είναι πολύ δύσκολο να αποτραπεί η επέκταση μιας φωτιάς ειδικά σε συνθήκες, όπως αυτές που βιώσαμε, εάν δεν καταφέρει να τη σβήσει κανείς στην αρχή» είπε ο πρωθυπουργός στη Βουλή και το επανέλαβε αρκετές φορές με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Από ότι φαίνεται αυτό ήταν και το βασικό μάθημα για εκείνον από αυτές τις πυρκαγιές. Το είπε άλλωστε καθαρά όταν ανέφερε: «Μας δίδαξαν ότι απόλυτη προτεραιότητα ως προς τη διαχείριση της πυρκαγιάς είναι ότι η πρώτη επέμβαση είναι απολύτως κρίσιμη». Αν πάντως αυτό δεν ήταν αυτονόητο για τον Κυριάκο Μητσοτάκη, άλλωστε δεν είναι αρμοδιότητα του πρωθυπουργού ο συντονισμός της πυροσβεστικής, έπρεπε να είναι για τον αρχηγό του Πυροσβεστικού Σώματος (που ευχαριστούσε την πολιτική ηγεσία) και τον αρμόδιο υπουργό (που όταν τον ρώτησαν που ήταν εξαφανισμένος, απάντησε ότι ήταν με τη μάνικα και έσβηνε).
Συμφωνίες και διαφωνίες με αξιωματική αντιπολίτευση
Ο πρωθυπουργός δήλωσε αρκετές φορές στη Βουλή ότι συμφωνεί με πολλά σημεία του πορίσματος Goldammer, που εκπονήθηκε επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, αναφέροντας ότι η κυβέρνηση του το αξιοποιεί. «Κάνατε ένα πόρισμα, το οποίο -όπως σας είπα- έχει πολλά καλά στοιχεία και θα πρέπει να καταλάβετε ότι από το πόρισμα Goldammer πάρα πολλά από αυτά τα οποία κάνουμε είναι προτάσεις του πορίσματος». Από ότι φαίνεται όμως, η συμφωνία με τον ΣΥΡΙΖΑ ξεκινά και τελειώνει εκεί, καθώς ούτε συμφώνησε κάπου αλλού, ούτε θεωρεί ότι η αξιωματική αντιπολίτευση έχει αφήσει κάποιο άλλο αξιόλογο έργο. «…Καταθέστε στα πρακτικά τι ακριβώς είχατε κάνει εσείς εκτός από το πόρισμα Goldammer -το έχω εδώ μαζί μου- και ποια ήταν ακριβώς αυτή η μεγάλη ετοιμασία…» είπε στον Αλέξη Τσίπρα όταν εκείνος ισχυρίστηκε ότι άφησε έργο για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών αλλά η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν το αξιοποίησε.
Στην πρόταση Τσίπρα για την Πολιτική Προστασία η διαφωνία του ήταν κατηγορηματική. «…Μας λέτε να κάνουμε την Πολιτική Προστασία Ανεξάρτητη Αρχή. Διαφωνώ. Η Πολιτική Προστασία είναι σκληρός πυρήνας του Κράτους, αλλιώς να κάνουμε την Αστυνομία Ανεξάρτητη Αρχή. Όχι δεν θα γίνει Ανεξάρτητη Αρχή…».
Παραδοχές
Ο πρωθυπουργός στη συζήτηση για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών στη Βουλή παραδέχθηκε αρκετές αδυναμίες, χωρίς ωστόσο να γίνει ιδιαίτερα αναλυτικός.
— Μία από τις παραδοχές ήταν ότι ο νόμος που ψηφίστηκε για την Πολιτική Προστασία δεν λειτουργεί ακόμα πλήρως: «Εμείς ψηφίσαμε ένα νόμο. Τον έχω εδώ, και μεγάλο μάλιστα, με πολλά άρθρα. Όντως, είναι ακριβές ότι κάποια από τα άρθρα αυτού του νόμου ακόμα δεν έχουν πλήρως εφαρμοστεί. Είναι ο 4662, Εθνικός Μηχανισμός Διαχείρισης Κρίσεων».
— Σε άλλο σημείο της ομιλίας παραδέχθηκε ότι υπάρχει πρόβλημα στις επικοινωνίες όσων συνεργάζονται για την καταστολή μιας πυρκαγιάς: «…Είδα τι κάνουμε καλά, είδα τι δεν κάνουμε καλά. Πώς θα λύσουμε τα ζητήματα των επικοινωνιών μας, έχουμε ζητήματα και στις επικοινωνίες».
— Παραδέχθηκε επίσης ότι η προετοιμασία για την αντιπυρική περίοδο θα έπρεπε να ξεκινάει πιο έγκαιρα και οργανωμένα: «Το σημαντικότερο είναι πώς θα μπαίνουμε μέσα στα δάση την ώρα της πυρκαγιάς και πως θα αξιοποιήσουμε το Φθινόπωρο, τον Χειμώνα και την Άνοιξη με ενισχυμένες Δασικές Υπηρεσίες, για να μπορούμε να παρεμβαίνουμε περισσότερο στα δάση».
— Ο πρωθυπουργός δήλωσε αδυναμία του κράτους να καθαρίσει όλα τα δάση: «Είναι δυνατόν αυτή τη στιγμή να συζητάμε ότι θα καθαρίσουμε όλα τα δάση της Ελλάδος; 62.000.000 στρέμματα δασών. Δεν μπορούν να καθαριστούν όλα τα δάση της Ελλάδος…Δεν μπορούμε να έχουμε τα ίδια σχέδια και την ίδια προσοχή σε όλα τα δάση μας. Δεν μπορεί να γίνει αυτό. Είναι ανθρωπίνως αδύνατον και όποιος σας πει το αντίθετο δεν ξέρει πολύ απλά για τι μιλάει».
— Παραδέχθηκε ότι η κυβέρνηση απέτυχε να προστατεύσει τα περιαστικά δάση της Αττικής «…Και, ναι, το είπα ξεκάθαρα, δεν το πετύχαμε. Και ζήτησα συγγνώμη για αυτό. Δεν είναι ότι δεν το βάλαμε στόχο, δεν είναι ότι δεν το προσπαθήσαμε, δεν τα καταφέραμε και η ευθύνη βαραίνει εμάς γι’ αυτό» είπε στην δευτερολογία του.
— Για τους δασικούς χάρτες είπε ότι επί ΣΥΡΙΖΑ είχαν προχωρήσει και είχε γίνει αρκετή δουλειά, αλλά με προβλήματα, όπως υποστήριξε. «Μάλλον κάποιος δεν σας είπε ότι μας κληροδοτήσατε μια κατάσταση με 175.000 ενστάσεις. Τόσο σοβαρή δουλειά είχατε κάνει στο ζήτημα των δασικών χαρτών. Μας υποχρέωσε να επαναξιολογήσουμε τη διαδικασία και να προχωρήσουμε, πράγματι, σε μια δουλειά η οποία είναι πολύ σοβαρή και πολύ σημαντική. Σας αναγνωρίζω, κ. Τσίπρα -δεν λέω ότι δεν κάνατε πρόοδο- ότι κάνατε μισή δουλειά με πολλά προβλήματα, την οποία εμείς καλούμαστε να ολοκληρώσουμε. Συμφωνούμε, όμως, σε αυτή την αίθουσα ότι οι δασικοί χάρτες είναι απολύτως απαραίτητοι…».
Τα αναπάντητα
Ο πρωθυπουργός κατονόμασε κάποιες αιτίες, αδυναμίες και προβλήματα, αλλά άφησε αναπάντητα αρκετά ερωτήματα σχετικά με αυτά.
— Ως μία από τις αιτίες που καθυστέρησαν την κατάσβεση στην Εύβοια, ο Κυριάκος Μητσοτάκης παραδέχθηκε πως ήταν ότι αναγκάστηκαν να φέρουν πίσω τα εναέρια μέσα. Δεν απάντησε όμως ούτε τίνος ήταν η απόφαση αυτή, ούτε αν μπορούσαν να την αποφύγουν. Είπε μάλιστα, προσθέτοντας και μία δόση μυστηρίου, ότι «Ερευνώνται οι λόγοι για τους οποίους επέστρεψαν» σαν να μην ήταν απλή διαδικασία να γνωρίζει πως και γιατί έγινε αυτό.
— Ο πρωθυπουργός άφησε αναπάντητη και μία κατηγορία του Αλέξη Τσίπρα ότι δεν προχώρησε στις «προσλήψεις 500 δασολόγων και δασοπόνων για να προστατεύουν τα δάση, με εγκεκριμένη χρηματοδότηση 140 εκατομμυρίων ευρώ» που είχε, όπως ισχυρίστηκε, αποφασίσει η κυβέρνηση του.
Τα φάουλ του πρωθυπουργού
Ίσως η πιο ατυχής στιγμή (αν εξαιρέσει κανείς την ατάκα με τα φέρετρα και τα στρέμματα) ήταν όταν εν τη ρύμη του λόγου, είπε για κάποιους διαμαρτυρόμενους πληγέντες της Εύβοιας ότι σε κάθε φωτιά θέλουν ένα ελικόπτερο πάνω από το χωριό τους. Αυτό ήταν κάτι που ακούστηκε πολύ αλαζονικό και οπωσδήποτε δεν είναι κάτι που λέγεται δημόσια από έναν πρωθυπουργό. Το πλαίσιο στο οποίο ειπώθηκε ήταν το εξής: «…Παρακαλώ την Αντιπολίτευση, όταν επικαλείται το πόρισμα αυτό (Goldammer) – να μην το επικαλείται επιλεκτικά, αλλά να το επικαλείται συνολικά. Παραδείγματος χάριν, το ίδιο πόρισμα αναγνωρίζει ότι δεν πρέπει να υπάρχει θεοποίηση των εναερίων μέσων. Φαντάζομαι το έχετε διαβάσει, πλην όμως, δεν έχω δει στέλεχός σας το οποίο να μην έχει υποστηρίξει τη δικαιολογημένη οργή των κατοίκων, οι οποίοι σε κάθε φωτιά θέλουν ένα ελικόπτερο πάνω από το χωριό τους. Έτσι δεν είναι;».
Άχαρη στιγμή ήταν και όταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης, που επιμένει να κουβαλάει μια λάθος επιλογή και να τη δικαιολογεί, έπρεπε να απαντήσει για τον πρώην αρχηγό της Αστυνομίας στο Μάτι και νυν γραμματέα του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, Κωνσταντίνο Τσουβάλα. Το ίδιο άχαρη φυσικά ήταν και η υπεράσπιση του αρχηγού της Πυροσβεστικής (για το οποίο υπάρχει αναφορά στο πόρισμα του ανακριτή για το Μάτι) Στ. Κολοκούρη.
«Φαντάζομαι ότι ξέρετε ότι ο κ. Τσουβάλας απαλλάχθηκε από τη δικαιοσύνη επί ημερών ΣΥΡΙΖΑ» είπε. «Και μάλιστα στο στάδιο της προανάκρισης ως μη έχων καμία ευθύνη για το ζήτημα του Ματιού… ο Αρχηγός της Πυροσβεστικής, ο κ. Κολοκούρης, θέλω να σας θυμίσω ότι προήχθη δυο φορές…Την 1η Φεβρουαρίου του ‘19 τον κ. Κολοκούρη τον κάνατε πρώτο υπαρχηγό…».
Τώρα γιατί η προαγωγή επί ΣΥΡΙΖΑ είναι ικανή για να θεωρηθεί κάποιος επαρκής από την επόμενη κυβέρνηση είναι κάτι που θα έπρεπε να το εξηγήσει. Άλλωστε η δικαιοσύνη ούτε τους Τόσκα, Σκουρλέτη, Καπάκη, Δούρου κ.α. έχει καταδικάσει, για το Μάτι, αλλά η ΝΔ εξακολουθεί να τους κατηγορεί και ο Αλέξης Τσίπρας άλλωστε έχει αναλάβει την πολιτική ευθύνη.
Ο πρωθυπουργός έπεσε και σε αντιφάσεις όσο αφορά στην περίπτωση Τσουβάλα. Κάποια στιγμή μίλησε για την ανικανότητα της κυβέρνησης Τσίπρα να εκκενώσει το Μάτι, λέγοντας ότι αυτή είναι η βασική κατηγορία, μαζί με το “σόου” όταν έκρυβαν την ύπαρξη νεκρών, ενώ σε άλλη στιγμή ανέφερε ότι με τις εκκενώσεις ασχολείται «πρωτίστως η Αστυνομία» και όταν κλήθηκε να απαντήσει, απάλλαξε από κάθε κατηγορία τον Τσουβάλα, κάτι που δεν μπορεί να ισχύει, αν ισχύουν τα άλλα δύο που είπε.
Περί πυρκαγιών και ανεμογεννητριών
Ο πρωθυπουργός απάντησε και στους ισχυρισμούς ορισμένων ότι οι πυρκαγιές σχετίζονται με τις ανεμογεννήτριες, ισχυρισμούς που χαρακτήρισε συνομωσιολογίες. «Δεν μπορούν ορισμένοι να θολώνουν την αλήθεια για τις καμένες περιοχές, όταν το Σύνταγμα -και εν προκειμένω ειδική Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου αυτής της Κυβέρνησης- κηρύσσει ρητά όλες τις καμένες εκτάσεις αναδασωτέες. Ούτε γίνεται σήμερα να συνομωσιολογούν για τις ανεμογεννήτριες πολλοί, όταν γνωρίζετε πολύ καλά ότι οι ανεμογεννήτριες μπορούν να συνυπάρχουν με τα δάση βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας, αλλά και βάσει και νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας» είπε απευθυνόμενος στον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης. «Δεν είναι και δεν μπορούμε να θεωρούμε τις πιο ήπιες, τις πιο καθαρές μορφές ενέργειας, εχθρούς του δάσους, ούτε μπορούμε να σιγοντάρουμε θεωρίες ότι δήθεν καίγονται τα δάση μας για να μπαίνουν ανεμογεννήτριες όταν αυτές μπορούν να μπουν κάλλιστα σε δασικές εκτάσεις υπό πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις…». Υποστήριξε επίσης ότι οι απόψεις αυτές συχνά ενώνονται με άλλα υπόγεια ρεύματα τα οποία αναπτύσσονται στη χώρα μας, «όπως το ρεύμα του αντιεμβολιασμού» και ζήτησε να υπάρξουν καθολικές απαντήσεις σε επίπεδο Εθνικού Κοινοβουλίου.
Στον αθλητισμό λένε ότι «ομάδα που νικάει δεν την αλλάζεις». Εδώ έχουμε μια ομάδα (Χρυσοχοΐδης, Τσουβάλας, Κολοκούρης) που χάνει και (ως τώρα) παραμένει.
Η ομιλία του πρωθυπουργού στη Βουλή έδωσε αρκετές απαντήσεις για τα λάθη και τις παραλείψεις που υπήρξαν. Αυτό που δεν έκανε, ήταν να καταλογίσει ευθύνες και να κατονομάσει τους υπαίτιους. Κατά κάποιον τρόπο είναι σαν να πήρε ο ίδιος την ευθύνη πάνω του. Είναι προφανές όμως, όσο και αν επιμένει να κρύβει το πρόβλημα κάτω από το χαλί, ότι με τον αρμόδιο υπουργό υπάρχει πρόβλημα όπως υπάρχει και με την ηγεσία της Πυροσβεστικής.
ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΙΟΥΝΙΟΥ ο Μιχάλης Χρυσοχοίδης και ο Νίκος Χαρδαλιάς έδωσαν συνέντευξη τύπου για να παρουσιάσουν την πολιτική αντιπυρικής προστασίας της κυβέρνησης για την φετινή περίοδο. Εκεί ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη μας διαβεβαίωσε ότι “έχει γίνει μια εξαιρετικά πρότυπη δουλειά για την αντιπυρική προστασία της χώρας μας” και ότι πλέον υπάρχει μία νέα προσέγγιση “με επίκεντρο την πρόληψη, την ετοιμότητα και την προσπάθεια παρέμβασης πριν εκδηλωθεί το κακό”. Σχεδόν δύο μήνες μετά, αποδεικνύεται ότι το φιλόδοξο σχέδιο που παρουσίασε η κυβέρνηση, δεν λειτούργησε στην πράξη. Και για την αποτυχία αυτή υπάρχουν ευθύνες με ονοματεπώνυμα.
Ο πρωθυπουργός ζήτησε συγνώμη ως όφειλε, καθώς φέρει αντικειμενικά εκ της θέσεώς του την πολιτική ευθύνη, αλλά φέρει και την ευθύνη επιλογών που αποδεικνύονται μοιραίες, καθώς βλάπτουν τόσο (και πρωτίστως) τη χώρα, όσο και την κυβέρνησή του. Είναι πολύ νωρίς για να βγάλει κανείς τεκμηριωμένα συμπεράσματα και να αποφανθεί για τα ακριβή αίτια. Υπάρχει όμως το κακό προηγούμενο του Ματιού με την “ανεύθυνη” πολιτική ευθύνη, ένα έγκλημα για το οποίο κανένα κυβερνητικό στέλεχος δεν λογοδότησε ποτέ και αυτό κανείς δεν θέλει να επαναληφθεί. Η κυβέρνηση έχει την ευθύνη να προλάβει τις φωτιές και αν δεν τις προλάβει, να τις καταστείλει, είτε προκλήθηκαν από την κλιματική αλλαγή, είτε από παρανοϊκούς εμπρηστές, από αμέλεια ή ό,τι άλλο μπορεί να σκεφτεί κανείς. ‘Οποια και αν ήταν η αιτία, υπήρχε ως σενάριο στην Πολιτική Προστασία και υποτίθεται ότι υπήρχε ένα σχέδιο για όλα. Το οποίο σχέδιο δεν δούλεψε την κρίσιμη στιγμή.
Το Μέγαρο Μαξίμου, όταν άρχισε να αντιλαμβάνεται ότι τα πράγματα μπορεί να μην πάνε καλά, έθεσε ως μέγιστη προτεραιότητα την προστασία της ανθρώπινης ζωής, να μην χαθούν άνθρωποι, και κανένας σώφρων δεν αμφισβητεί την ορθότητα της επιλογής αυτής. Η μεγάλη έκταση της καταστροφής ωστόσο και η αδυναμία ελέγχου όλων των πυρκαγιών που ξέσπασαν στη χώρα, συνιστά αντικειμενικά αποτυχία που πλήττει την κυβέρνηση Μητσοτάκη. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα πολλαπλά ταυτόχρονα μέτωπα ήταν ένα ακραίο σενάριο και ενδεχομένως μη αναμενόμενο. Κάθε κυβέρνηση όμως, οφείλει να είναι έτοιμη και για τα πιο ακραία σενάρια, που ενίοτε συμβαίνουν.
Πέρα από τις όποιες σημαντικές αδυναμίες στην πρόληψη, όπου η χώρα μαθαίνει πιο αργά από ότι της επιτρέπουν οι συνθήκες, αυτό που είναι προφανές είναι πως ο συντονισμός και η διαχείριση της πυρόσβεσης απέτυχαν.
Η ακατανόητη επιλογή του εμπλεκόμενου στο Μάτι ως αρχηγού της Πυροσβεστικής
Ποιος είναι όμως ο Αρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος που επέλεξε η κυβέρνηση και στο βιογραφικό του αναφέρει ότι έχει λάβει μέρος σε δύσκολες επιχειρήσεις διάσωσης και κατάσβεσης μεταξύ των οποίων η Κινέττα Αττικής το 2018, χωρίς καμία αναφορά στο Μάτι;
Οι συγγενείς των νεκρών της φωτιάς στο Μάτι σε προ μερικών μηνών επιστολή τους προς τον πρωθυπουργό, με την οποία ζητούσαν την άμεση παραίτηση του Αρχηγού, αναφέρουν για το ρόλο του τότε: “…Ο κ. Κολοκούρης διατηρώντας μια από τις σημαντικότερες θέσεις που αφορούν στη διασφάλιση της ανθρώπινης ζωής, με την παντελή απουσία του, μας άφησε να καιγόμαστε, κυριολεκτικά, αβοήθητους. Από μια φωτιά, η οποία έκαιγε, επί μία ώρα και, σε χαμηλή βλάστηση, προτού φτάσει στον πρώτο Οικισμό, από τους 5 συνολικά όμορους, που έπληξε”.
Ακόμα πιο συγκλονιστική όμως, ήταν η κατακλείδα της επιστολής εκείνης: “Εμείς, δεν ζητάμε παρεμβάσεις στο έργο της Δικαιοσύνης, απαιτούμε όμως να μας απαλλάξετε από το αίσθημα οργής, απογοήτευσης και θλίψης που προκαλεί η παραμονή του κ. Κολοκούρη σε μία τόσο κρίσιμη και σοβαρή θέση. Πώς άλλωστε μπορεί να αντιμετωπίσει ως Αρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος, μία άλλη, ανάλογη, αλλά ακόμη και μικρότερη κρίση, όταν «κρύβεται», για την ανικανότητά του, πίσω από ισχυρισμούς, όπως η ώρα που χάθηκαν οι άνθρωποί μας;”
Λίγο καιρό πριν η Αθηνά Μουτάφη, που έχασε τον 25χρονο γιο της, είχε στείλει κι εκείνη μια παρόμοια επιστολή με το ίδιο αίτημα, αλλά ο Στ. Κολοκούρης αν και κατηγορούμενος για το Μάτι, παρέμενε στη θέση του και ποτέ δεν λογοδότησε κανένας για την ακατανόητη αναβάθμισή του σε αρχηγό του Πυροσβεστικού Σώματος. Ο πραγµατογνώµονας ∆ηµήτρης Λιότσιος, ο οποίος έγινε γνωστός µετά τις καταγγελίες για απειλές σε βάρος του µε στόχο τη συγκάλυψη, στην καταθεση του αναφέρει ότι “ο κ. Κολοκούρης απέφυγε να µου απαντήσει σε συγκεκριµένα ερωτήµατα ως όφειλε, εµποδίζοντας έτσι και αυτός το έργο που µου είχε αναθέσει η Εισαγγελία Πληµµελειοδικών Αθηνών”.
Αλλά και ο ανακριτής για το Μάτι, στην πρόταση με την οποία ζήτησε τη διεύρυνση του κατηγορητηρίου, αναφέρει για τον νυν αρχηγό της Πυροσβεστικής: «Ο Στέφανος Κολοκούρης, διοικητής (τότε) της πρώτης ΕΜΑΚ, στον οποίο είχε δοθεί εντολή από τις 17.00 να µεταβεί στο Νταού Πεντέλης δεν µετέβη ποτέ στην περιοχή, αλλά παρέµεινε στην Κινέτα».«… ενώ είχε λάβει σχετική εντολή, επέλεξε σκοπίµως να παραµείνει στην περιοχή της Κινέτας, καθιστώντας ανενεργό τόσο το έµψυχο δυναµικό, όσο και τον διασωστικό εξοπλισµό της ΕΜΑΚ». Σύμφωνα με τα ευρήματα της ανάκρισης που εχουν δημοσιευθεί και στον τύπο “οι κινήσεις του τότε διοικητή της ΕΜΑΚ εξετάστηκαν µέσω των στιγµάτων του GPS του υπηρεσιακού αυτοκινήτου του, τα οποία δείχνουν ότι έφτασε στον Βουτζά και στο Μάτι περίπου στις 21.00”. Ο ίδιος βέβαια στη νέα κατάθεση του στη δικαιοσύνη, αρνήθηκε ότι είχε πάρει εντολή από τις 17.00, όπως είχε παραδεχθεί αρχικά, σύμφωνα με το ρεπορταζ για το ανακριτικό έργο που δημοσιεύτηκε στον τύπο και ισχυρίστηκε ότι εκτέλεσε «όλες τις προβλεπόμενες δράσεις με ιδιαίτερη επιμέλεια», εξαγριώνοντας τους πληγέντες της φωτιάς στο Μάτι.
Εξίσου ακατανόητη είναι και η τοποθέτηση στη θέση του γενικού γραμματέα Δημόσιας Τάξης, του τότε αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας, Κωνσταντίνου Τσουβάλα, ο οποιος είχε ενεργό ρόλο στην επιχείρηση διάσωσης στο Μάτι και συμμετείχε στο κυβερνητικό επικοινωνιακό σόου συγκάλυψης ευθυνών που είχε στηθεί τότε, προκαλώντας την κοινή γνώμη.
Το μεγαλύτερο ως τώρα πλήγμα της κυβέρνησης
Παρά την ορθή απόφαση να σωθούν οι ανθρώπινες ζωές, η αδυναμία της κυβέρνησης να ελέγξει τις φωτιές και οι λάθος επιλογές σε καίριες θέσεις θα έχουν κόστος για την κυβέρνηση. Πιθανά όχι τόσο μεγάλο όσο ελπίζει η αξιωματική αντιπολίτευση, η οποία αντί να ζητά απαντήσεις για τα πραγματικά ερωτήματα, φέρνοντας τον πρωθυπουργό σε δύσκολη θέση, επέλεξε να ειρωνευτεί τις εκκενώσεις και αντί για πολιτική κριτική, στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ υιοθετούν υβριστικά συνθήματα κατά του Κυριάκου Μητσοτάκη στα σόσιαλ μήντια.
“Η κυβέρνηση έβαλε πολύ χαμηλά τον πήχη, συγκρινόμενη με την κυβέρνηση Τσίπρα στο Μάτι και θεωρώντας ικανοποιητικό ότι δεν είχαμε ανθρώπινες απώλειες. Αυτό ήταν λάθος, γιατί υποτίμησε την καταστροφή των δασών, καθώς και των περιουσιών χιλιάδων ανθρώπων” αναφέρουν στο ΚΙΝΑΛ, κάτι που επισημαίνει στο δικό του ύφος και το ΚΚΕ.
Οσα αναδεικνύονται με τις πρόσφατες πυρκαγιές, φανερώνουν ότι δεν ήταν απλώς μια άτυχη στιγμή ή μια κακή συγκυρία. Από το Μάτι μέχρι την Εύβοια ελάχιστα πράγματα άλλαξαν και είναι πολύ απογοητευτικό οτι άνθρωποι που έπρεπε να είχαν λογοδοτήσει, όχι μόνο παραμένουν σε θέσεις ευθύνης, αλλά αναβαθμίστηκαν κιόλας.
Ορισμένοι θεωρούν αυτονόητη την παραίτηση του Μιχάλη Χρυσοχοΐδη μετά από όλα αυτά, καθώς εκθέτει για άλλη μια φορά την κυβέρνηση του- μετά την υπόθεση του Χρήστου Παππά και του Μένιου Φουρθιώτη, ενώ σε κανένα από τα σοβαρά θέματα που του έχει αναθέσει ο πρωθυπουργός δεν έχει να επιδείξει θετικό και σημαντικό έργο. Παρόλα αυτά, ακόμα και όταν ήταν εμφανείς οι αποτυχίες του, ο πρωθυπουργός συνέχισε να τον καλύπτει και να τον διατηρεί στην κυβέρνηση. Δεν τον άλλαξε ούτε στον ανασχηματισμό, γεγονός που σημαίνει ότι για κάποιους λόγους είχε αποφασίσει να τον “κουβαλήσει” μαζί με τις επιλογές του.
Η συγγνώμη του πρωθυπουργού ήταν μια σωστή κίνηση. Αν συνεχιστεί η συγκάλυψη των εγκλημάτων που αναδείχθηκαν στο Μάτι όμως, δεν θα αρκεί. Ο ελληνικός λαός έχει αποδείξει ότι πολλά συγχωρεί και ξεχνά, αλλά την ύβρη όχι.
ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΦΑΤΗ ΑΠΟΦΥΛΑΚΙΣΗ του Ηρακλή Κωστάρη, μόλις πέντε κρατούμενοι έχουν απομείνει στη φυλακή όλοι κι όλοι από τους 14 που είχαν καταδικαστεί για την υπόθεση της 17 Νοέμβρη κι αυτοί θεμελιώνουν δικαίωμα αίτησης αποφυλάκισης, καθώς οι τέσσερις συμπλήρωσαν ήδη τα 19 χρόνια έκτισης ποινής και ο Κουφοντίνας τα συμπληρώνει τον Σεπτέμβριο. Μπορεί οι προηγούμενοι να αποφυλακίστηκαν αθόρυβα, οι περιπτώσεις του Κουφοντίνα και του Γιωτόπουλου όμως, αναμένεται να προκαλέσουν διχογνωμία και εντάσεις.
Πριν από δεκαεννέα χρόνια μια βόμβα που έσκασε στα χέρια του Σάββα Ξηρού σήμανε την αρχή του τέλους για την τρομοκρατική οργάνωση «17 Νοέμβρη», η οποία παρέμενε επί σειρά ετών ασύλληπτη.
Από τους 18 που βρέθηκαν κατηγορούμενοι για τα εγκλήματα της τρομοκρατικής οργάνωσης, καταδικάστηκαν οι 14 και σήμερα, μετά την αποφυλάκιση και του Ηρακλή Κωστάρη, στη φυλακή παραμένουν οι 5.
Από αυτούς σχεδόν μόνο ο Δημήτρης Κουφοντίνας τραβά κατά καιρούς τα φώτα της δημοσιότητας, ενώ ο Αλέξανδρος Γιωτόπουλος είναι ο πλέον ξεχασμένος και ο μόνος που δεν του έχει δοθεί άδεια ποτέ.
Ο Αλέξανδρος Γιωτόπουλος, που συνελήφθη στις 17 Ιουλίου 2002, δεν έχει πάρει άδεια ποτέ και δεν έχει βγει από τη φυλακή ούτε για μία μέρα εδώ και 19 χρόνια, παρότι όλοι οι ισοβίτες, μετά από ορισμένα χρόνια κάθειρξης, δικαιούνται άδεια. Οι δικαστικές αρχές έχουν απορρίψει όλα του τα αιτήματα, επί όλων των κυβερνήσεων που πέρασαν αυτά τα χρόνια. Μετά και την έβδομη απόρριψη άδειας, σταμάτησε για αρκετά χρόνια να ζητά. Κατάθεσε ξανά αίτηση το 2018, αλλά δεν έλαβε καν απάντηση.
Στον Δημήτρη Κουφοντίνα άρχισαν να δίνονται άδειες μετά το 2017, κάτι που προκάλεσε τότε την αντίδραση των συγγενών των θυμάτων, καθώς και των πρεσβειών του Ηνωμένου Βασιλείου, των ΗΠΑ και της Τουρκίας, που είχαν επίσης θύματα. Έντονα είχε αντιδράσει και ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ως αρχηγός της ΝΔ τότε, δηλώνοντας ότι «οποιαδήποτε άδεια στον Κουφοντίνα είναι αδιανόητη, όχι μόνο για τις απεχθείς πράξεις του που στρέφονταν κατά της Δημοκρατίας, αλλά και γιατί δεν έχει εκφράσει ποτέ καμία μεταμέλεια γι’ αυτές και παραμένει ιδεολογικός καθοδηγητής της νέας γενιάς τρομοκρατών».
Σε παρόμοια σκληρό ύφος και ο βουλευτής του ΚΙΝΑΛ και νομικός, Γιώργος Καμίνης, είχε δηλώσει ότι «άνθρωποι όπως ο Δημήτρης Κουφοντίνας, που έχει καταδικαστεί για τις δολοφονίες της “17 Νοέμβρη”, δεν θα πρέπει να βγαίνουν από τη φυλακή».
Το 2017, πάντως, ο Δημήτρης Κουφοντίνας έλαβε δύο άδειες των έξι ημερών και τέσσερις διήμερες. Κάπου τόσες ήταν οι ημέρες άδειας που έλαβε και το 2018. Τον Μάιο του 2019 ωστόσο, δεν του εγκρίθηκε η (7η) άδεια και εκείνος είχε διαμαρτυρηθεί κάνοντας απεργία πείνας.
Εκείνη την περίοδο όμως πλησίαζαν οι εκλογές και η τότε κυβέρνηση δεν ήθελε να συνεχίσει να κατηγορείται από τη ΝΔ (και κάποιες πρεσβείες που ενοχλήθηκαν) ότι του προσφέρει προνομιακή μεταχείριση. Τον Αύγουστο του 2018 ο Κουφοντίνας είχε μεταφερθεί στις Αγροτικές Φυλακές της Κασσαβέτειας του Βόλου (από τις φυλακές του Κορυδαλλού στις οποίες βρισκόταν).
Ο Γιωτόπουλος και ο Κουφοντίνας είναι οι δύο από τους πέντε καταδικασμένους της «17 Νοέμβρη» που παραμένουν στην φυλακή. Όλοι οι υπόλοιποι έχουν αποφυλακιστεί και συνεχίζουν τη ζωή τους. Στη φυλακή παραμένει και ο Χριστόδουλος Ξηρός, ο οποίος άρχισε να παίρνει άδειες πολύ νωρίτερα από τον Κουφοντίνα, αλλά στην έβδομη άδεια που έλαβε, τον Ιανουάριο του 2014, δεν επέστρεψε και συνελήφθη έναν χρόνο μετά, στις 3 Ιανουαρίου του 2015, αφού είχε προλάβει να εμπλακεί σε διάφορες ενέργειες.
Ο τέταρτος που παραμένει στις φυλακές είναι ο Σάββας Ξηρός, αν και αυτός λόγω των σοβαρών προβλημάτων υγείας του είχε τη δυνατότητα να αποφυλακιστεί από το 2015, με βραχιολάκι, αλλά δεν το ήθελε και το αρνήθηκε επικαλούμενος λόγους θρησκευτικής συνείδησης. Ο πέμπτος είναι ο Βασίλης Τζωρτζάτος ο οποίος λαμβάνει τακτικά άδειες και μέχρι πρότινος ήταν μαζί με τον Ηρακλή Κωστάρη που αποφυλακίστηκε την περασμένη Πέμπτη.
Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΜΕΤΡΗΣΗ για τη «17 Νοέμβρη» ξεκίνησε στις 29 Ιουνίου του 2002 όταν μία βόμβα «έσκασε» στα χέρια του Σάββα Ξηρού. Τον Δεκέμβριο του 2005 άρχισε η δίκη των μελών της οργάνωσης σε δεύτερο βαθμό, στο Πενταμελές Εφετείο της Αθήνας, η οποία ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 2007.
Οι αποφάσεις για τους κατηγορούμενους είχαν μειωθεί ελαφρώς σε σχέση με τις πρωτόδικες. Από τους 18 κατηγορούμενους που ήταν αρχικά, καταδικάστηκαν οι 14, ενώ αθωώθηκαν η Αγγελική Σωτηροπούλου, ο Γιάννης Σερίφης, ο Θεολόγος Ψαραδέλλης και ο Ανέστης Παπαναστασίου.
Καταδικάστηκαν σε κάθειρξη, αλλά έχουν αποφυλακιστεί προ καιρού, ο Πάτροκλος Τσελέντης (25 χρόνια), ο Βασίλης Ξηρός (25 χρόνια), ο Κώστας Τέλιος (22 χρόνια), ο Κώστας Καρατσώλης (17 χρόνια ), ο Σωτήρης Κονδύλης (11 χρόνια και 3 μήνες), ο Θωμάς Σερίφης (8 χρόνια) και ο Διονύσης Γεωργιάδης (8 χρόνια), σχεδόν όλοι με το ελαφρυντικό της ειλικρινούς μεταμέλειας. Ο Νίκος Παπαναστασίου είχε καταδικαστεί σε 8 χρόνια φυλάκισης, αλλά η ποινική του δίωξη έπαυσε λόγω παραγραφής.
Από όσα λίγα έχουν γραφτεί κατά καιρούς για τους αποφυλακισμένους, ο Βασίλης Ξηρός ασχολείται με την κτηνοτροφία, ο Κώστας Καρατσώλης εργάζεται ως κηπουρός, ο Διονύσης Γεωργιάδης ασχολείται με την οικογενειακή επιχείρηση, όπως και ο Νίκος Παπαναστασίου, ενώ ο Σωτήρης Κονδύλης και ο Θωμάς Σερίφης εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα. Κάποιοι μετά την αποφυλάκισή τους παντρεύτηκαν και έκαναν παιδιά, άλλοι συνέχισαν τη ζωή τους στην οικογένεια που είχαν δημιουργήσει πριν συλληφθούν και φυλακιστούν.
Πού βρίσκονται και πού παραμένουν κρατούμενοι οι 5
Ο Αλέξανδρος Γιωτόπουλος σήμερα είναι στην 5η πτέρυγα των φυλακών Κορυδαλλού, όπου βρίσκεται εδώ και 4 χρόνια. Οι αδελφοί Ξηροί είναι στην Κ2, στις παλιές γυναικείες φυλακές, στο υπόγειο. Πρόκειται για τα κελιά που είχαν ετοιμάσει ειδικά για τη 17Ν όταν τους συνέλαβαν.
Ο Χριστόδουλος Ξηρός παλαιότερα ήταν και αυτός στην 5η πτέρυγα στον Κορυδαλλό, μέχρι που πήρε την 7η άδεια και δεν επέστρεψε.
Ο Τζωρτζάτος μαζί με τον Κωστάρη, που αποφυλακίστηκε, ήταν και οι δυο τους στην ΚΑΥΦ (Κεντρική Αποθήκη Υλικού Φυλακών) και συγκεκριμένα στο φούρνο των φυλακών του Κορυδαλλού, όπου οι κρατούμενοι φτιάχνουν ψωμί και το μοιράζουν στα νοσοκομεία.
«Έβγαιναν με οδηγό και έκαναν διανομή τα ψωμιά, πηγαίνοντας δρομολόγια» απαντά σε ερώτηση μας για τη δουλειά στο φούρνο των φυλακών ο Αντώνης Αραβαντινός, αρχιφύλακας στην ΚΑΥΦ, επί σειρά ετών συνδικαλιστής-εκπρόσωπος των σωφρονιστικών υπαλλήλων, ο οποίος έχει διατελέσει και αρχιφύλακας των φυλακών του Κορυδαλλού για χρόνια. Όπως αναφέρει, «σύμφωνα με τον νόμο, σε λίγες μέρες αποφυλακίζονται και οι υπόλοιποι που έχουν απομείνει στη φυλακή».
Στην ερώτηση γιατί βρίσκονται σε διαφορετικές φυλακές και πτέρυγες οι πέντε εναπομείναντες κρατούμενοι, απαντά: «Τη φυλακή που θα πάει ο κρατούμενος την αποφασίζει ένα όργανο που λέγεται ΚΕΜ – Κεντρική Επιτροπή Μεταγωγών».
Στην αρχή ήταν όλοι μαζί, αλλά αυτό δεν κράτησε. Έχει γίνει γνωστό ότι δεν είχαν καλές σχέσεις όλοι μεταξύ τους. «Είχαν βάλει ένα χώρισμα και ήταν μισοί από εδώ και μισοί από εκεί, γιατί υπήρχαν φασαρίες και διενέξεις πριν τους χωρίσουν».
Πρώτοι από το «υπόγειο» του Κορυδαλλού έφυγαν ο Τζωρτζάτος και ο Κωστάρης και πήγαν στην ΚΑΥΦ, στον φούρνο. Μετά έφυγε ο Χριστόδουλος Ξηρός για να πάει στην πτέρυγα Κ1 από όπου πήρε άδεια και την παραβίασε. Όταν τον συνέλαβαν, τον έστειλαν στα Χανιά και μετά στη Νιγρίτα – που θεωρούνται πολύ σκληρές φυλακές. Αργότερα βρέθηκε στο νοσοκομείο κρατουμένων και μετά επέστρεψε πάλι στο υπόγειο των φυλακών Κορυδαλλού, όπου έφεραν για ένα διάστημα ξανά και τους Κωστάρη και Τζωρτζάτο, για λίγο, για να ξαναγυρίσουν μετά στην ΚΑΥΦ.
Όταν έφτιαξαν τις φυλακές τύπου Γ στον Δομοκό, επί Σαμαρά, τους πήγαν εκεί, την πρωτοχρονιά του 2015. Λίγους μήνες μετά, τον Απρίλιο του 2015, ο ΣΥΡΙΖΑ κατάργησε τις φυλακές τύπου Γ και επέστρεψαν όλοι στον Κορυδαλλό. Πλην του Δημήτρη Κουφοντίνα που πήγε στις φυλακές ανηλίκων του Αυλώνα, αλλά αντέδρασε η Εισαγγελέας επόπτρια και τον γύρισαν πάλι στον Κορυδαλλό, από όπου στη συνέχεια όμως ξαναεφυγε για να πάει στις αγροτικές φυλακές, στην Κασσαβέτεια.
Ο Αντώνης Αραβαντινός επισημαίνει ότι η αναγκαστική εργασία απαγορεύεται στις φυλακές. «Και στους φούρνους και στις αγροτικές φυλακές πηγαίνουν όσοι το θέλουν και δεν είναι αυτονόητο ότι όλοι προτιμούν να δουλεύουν από το να κάθονται στο κελί τους» λέει. Στην ΚΑΥΦ παίρνουν μισθό 150 ευρώ το μήνα.
Η περίπτωση Γιωτόπουλου
Ο 77χρονος σήμερα Αλέξανδρος Γιωτόπουλος έκανε συνεχώς αιτήσεις για άδεια όλα αυτά τα χρόνια, αλλά του την αρνούνταν, παρά την προχωρημένη ηλικία του. Με βάση τον νόμο ωστόσο, τη δικαιούνταν, όπως λέει και ο δικηγόρος του. Ο νόμος αναφέρει ότι οι ισοβίτες μπορούν να αιτηθούν άδειας όταν εκτίσουν 8 χρόνια. Όταν εκείνος έκανε την πρώτη αίτηση, είχε ήδη εκτίσει παραπάνω.
Όσοι έχουν δει τον Γιωτόπουλο στη φυλακή λένε ότι μιλούσε μόνο με τον Τζωρτζάτο όταν ήταν μαζί και ότι διαβάζει συνέχεια. Όταν ήταν νέος σπούδασε μαθηματικά στο Παρίσι και μετά οικονομικά. Ως φυλακισμένος έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στα Θεμελιώδη Μαθηματικά.
Ο δικηγόρος του, Ιπποκράτης Μυλωνάς, πριν από λίγο καιρό είχε αναφέρει ότι στον Γιωτόπουλο «όχι μόνο δεν δίνουν άδεια, αλλά δεν του απαντούν καν στα αιτήματά του». Σε ερώτησή μας γιατί, κατά τη γνώμη του, το ζήτημα των αδειών του Γιωτόπουλου δεν πήρε ποτέ δημοσιότητα αντίστοιχη με αυτή που πήραν τα αιτήματα άλλων κρατούμενων, απάντησε: «Δεν θέλει ο ίδιος, τι να πω. Στην αρχή είχε κάνει κάποιες αιτήσεις και είχαν απορριφθεί. Ύστερα σταμάτησε να κάνει για ένα διάστημα. Τα τελευταία τρία χρόνια που ξανάκανε αιτήσεις, του απορρίφθηκαν πάλι ενώ σε κάποιες δεν του απαντούσαν καν».
Ο κ. Μυλωνάς χαρακτηρίζει ως σκάνδαλο ότι δεν του έδωσαν καμία άδεια όλα αυτά τα χρόνια. «Μέσα στη φυλακή έχει κάνει δύο μεταπτυχιακά κι έχει τελειώσει το διδακτορικό του στα μαθηματικά. Διά αλληλογραφίας, στη Γαλλία. Δηλαδή ως κρατούμενος είναι υπόδειγμα καλής συμπεριφοράς. Εννοείται ότι δεν έχει πειθαρχικά. Είχε κάνει αιτήσεις αποφυλάκισης με βάση τον νόμο, αλλά δεν έγιναν δεκτές. Του έλεγαν ότι μπορεί να βγει μόνο όταν συμπληρώσει 19 πραγματικά χρόνια έκτισης. Τα 19 πραγματικά χρόνια είναι τον Ιούλιο του 2021».
«Ο Γιωτοπουλος πέρα από τα μεροκάματα που έχει, γιατί όταν σπουδάζεις υπολογίζονται ευεργετικά οι σπουδές σου, έχει και τον ευεργετικό υπολογισμό λόγω ηλικίας. Όταν είσαι μεγαλύτερος από 75 ετών, κανονικά έχεις ευεργετικό υπολογισμό. Πρόκειται περί νομικού σκανδάλου. Ο Αλέξανδρος Γιωτόπουλος ποτέ δεν έχει εκφράσει απόψεις υπέρ της τρομοκρατίας, άρα δεν μπορούν να πουν ότι είναι ένας αμετανόητος τρομοκράτης που συνεχίζει να διαδίδει αυτές τις απόψεις». Ούτε θόρυβο θέλει να κάνει, μας είπε. Όταν είχε να πει κάτι, έστελνε μία επιστολή στον τύπο.
Σύμφωνα με τον νόμο και οι τελευταίοι 5 κρατούμενοι για την υπόθεση της τρομοκρατικής οργάνωσης «17 Νοέμβρη» έχουν πλέον το δικαίωμα να καταθέσουν αιτήσεις αποφυλάκισης, αφού αυτές τις μέρες συμπληρώνουν 19 χρόνια φυλάκισης. Εξαιρείται ο Χριστόδουλος Ξηρός επειδή είχε δραπετεύσει.
Το εάν και ποιοι θα αποφυλακιστούν τελικά θα κριθεί το φθινόπωρο.
Οι αντιδράσεις για την αποφυλάκιση
Για το θέμα των ισοβιτών της 17Ν είχε ξεσπάσει έντονη πολιτική αντιπαράθεση πριν από δύο χρόνια μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ, αλλά όχι μόνο. Κάποιοι δικαστές είχαν υποστηρίξει τότε ότι ο νέος ποινικός κώδικας ανοίγει τον δρόμο για την αποφυλάκιση των ισοβιτών της 17Ν και ότι δεν εξαιρεί τους καταδικασμένους σε ισόβια για τρομοκρατία από την απόλυση με όρους, ούτε από την κράτηση στο σπίτι με «βραχιολάκι» όπως τους εξαιρούσε ο προηγούμενος νόμος.
Ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης, Μιχάλης Καλογήρου, είχε υποστηρίξει ότι ο νέος ποινικός κώδικας αντιμετωπίζει αυστηρότερα τους πολυισοβίτες, κάτι για το οποίο η Νέα Δημοκρατία είχε αντίθετη άποψη.
«Με τον παλιό Ποινικό Κώδικα όποιος είχε περισσότερες καταδίκες ισόβιας κάθειρξης έπρεπε να παραμείνει στη φυλακή για 19 έτη, ενώ με τον νέο ποινικό κώδικα 25 έτη» είχε πει ο Μ.Καλογήρου, ενώ ο εκπρόσωπος της ΝΔ επέμενε για απαράδεκτες μειώσεις ποινών. Κατηγόρησε μάλιστα την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ότι στο τέλος της θητείας της προώθησε έναν νέο ποινικό κώδικα, ο οποίος «δίνει το δικαίωμα σε όλους όσοι έχουν βαριές καταδίκες, ανάμεσά τους και τους τρομοκράτες της 17Ν, να πάνε σπίτι τους».
Παλαιός υπουργός Δικαιοσύνης επισημαίνει πως «είναι πάγια αρχή του ποινικού δικαίου, ότι μεταξύ των δύο νόμων εφαρμόζεται ο επιεικέστερος». «Άρα και στις περιπτώσεις των συγκεκριμένων κρατουμένων πρέπει να εφαρμοστεί ο επιεικέστερος νόμος. Δεν σημαίνει όμως ότι αν έχεις συμπληρώσει τον χρόνο, βγαίνεις αμέσως όπως στον νόμο περί αποσυμφόρησης. Αυτό εναπόκειται στην απόφαση του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών, που θα κρίνει έχοντας υπόψιν το είδος των εγκλημάτων που διέπραξαν, αν είναι επικίνδυνοι να τα επαναλάβουν, τη στάση που είχαν στις φυλακές, αν έχουν πειθαρχικά κ.ά.».
«Η θέση μας για την αποφυλάκιση ενός κρατούμενου δεν μπορεί να αλλάζει ανάλογα με το σε ποια έδρανα καθόμαστε ως συνήγοροι» αναφέρει στη LiFO ο δικηγόρος Κώστας Παπαδάκης. «Όταν τέθηκε θέμα αύξησης του 18μηνου επειδή ήταν κρατούμενος ο Ρουπακιάς, δεν βγήκε κανένας από εμάς να πει να αυξηθεί το 18μηνο, αντίθετα είπαμε ότι πρέπει να αφεθεί ελεύθερος, αφού έχουν περάσει τα χρονικά όρια. Δεν θα είχα διαφορετική θέση στο θέμα των αποφυλακίσεων, ακόμα και αν στη θέση του Κουφοντίνα, του Ξηρού και όλων αυτών ήταν, για παράδειγμα, ο Μιχαλολιάκος ή οποιοσδήποτε άλλος. Ο σωφρονισμός έχει συγκεκριμένη λειτουργία και η θέσπιση των ορίων του χρόνου φυλάκισης και της έκτισης των ποινών είναι δεδομένη και ισχύει για όλους. Ολοι οι κρατούμενοι της 17Νοέμβρη πληρούν τα κριτήρια, τα πέντε άτομα που είναι ακόμα στη φυλακή, και θεωρώ ότι πρέπει να βγουν εφόσον έχουν συμπληρωθεί τα 19 χρόνια».
Σύμφωνα με τον κ. Παπαδάκη, ο νόμος βάσει του οποίου μπορούν να αποφυλακιστούν είναι ο παλαιότερος, ο οποίος στην περίπτωση αυτή είναι και πιο ευνοϊκός. «Το άρθρο 110 του ποινικού κώδικα προβλέπει ότι είναι υποχρεωμένος αυτεπαγγέλτως ο διευθυντής των φυλακών να υποβάλει αίτηση και έκθεση στο αρμόδιο Δικαστικό Συμβούλιο, και μάλιστα δύο μήνες πριν από την συμπλήρωση του ορίου».
Σύμφωνα με πληροφορίες της ΕΡΤ, ο 63χρονος Δημήτρης Κουφοντίνας, που συμπληρώνει 19 χρόνια στη φυλακή τον Σεπτέμβριο, κατέθεσε ήδη αίτημα για την (υφ’ όρων) αποφυλάκιση του. Η υφ’ όρων απόλυση είναι η αποφυλάκιση του κρατουμένου με περιοριστικούς όρους που θα του επιβάλει το Δικαστικό Συμβούλιο. Σύμφωνα με τον νόμο, το Δικαστικό Συμβούλιο μπορεί να μη δεχθεί το αίτημα της υφ’ όρων απόλυσης.
Στην περίπτωση Κουφοντίνα, σύμφωνα με πληροφορίες, αναμένεται να υπάρξουν αντιδράσεις και πολιτικές και από τις οικογένειες των θυμάτων, καθώς πολλοί, όπως η οικογένεια Μπακογιάννη, επικαλούνται συχνά τα τελευταία χρόνια ότι «δεν έχει δηλώσει μεταμέλεια». «Για χρόνια αποφάσιζε ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει. Ποτέ δεν μετάνιωσε, ποτέ δεν έδειξε ίχνος μεταμέλειας. Το αντίθετο. Συνεχίζει να φτύνει τη δημοκρατία στα μούτρα και κάνει ό,τι μπορεί για να φτιάξει συνεχιστές, σκορπώντας δηλητήριο και προπαγανδίζοντας τα εγκλήματα του…» έχει δηλώσει ο Κώστας Μπακογιάννης.
Σύμφωνα με το άρθρο 106 του Ποινικού Κώδικα, «η απόλυση υπό όρο μπορεί να μη χορηγηθεί, αν κριθεί με ειδική αιτιολογία ότι η διαγωγή του καταδικασθέντος, κατά την έκτιση της ποινής του, καθιστά απολύτως αναγκαία τη συνέχιση της κράτησής του για να αποτραπεί η τέλεση από αυτόν νέων αξιόποινων πράξεων».
Είναι βέβαιο, λοιπόν, ότι τον Σεπτέμβριο η υπόθεση αυτή θα απασχολήσει τόσο τη δικαιοσύνη, όσο και τον πολιτικό κόσμο και τα ΜΜΕ, καθώς θα προκαλέσει νέες διενέξεις.
Ο ΣΥΡΙΖΑ μεγάλωσε απότομα εκλογικά την τελευταία δεκαετία και εξελίχθηκε σε ένα ειδικού τύπου κόμμα, χωρίς νέα θεμέλια, που κανείς δεν είναι σε θέση να πει με σιγουριά αν θα υπάρχει και μετά τον Αλέξη Τσίπρα.
ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΔΕΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ο Αλέξης Τσίπρας ήταν ακόμα ένας νέος και άφθαρτος πολιτικός. Σήμερα είναι ένας 47χρονος πολιτικός που μετράει 13 χρόνια στην ηγεσία του κόμματος, 4,5 στην εξουσία και 3 εκλογικές ήττες. Η δημοτικότητά του εκτοξεύθηκε τον Ιούλιο του 2015 με το δημοψήφισμα και το «όχι στους δανειστές». Η κάθοδος ξεκίνησε την επόμενη μέρα και συνεχίστηκε ως τις εκλογές του Ιουλίου του 2019, όταν αποδοκιμάστηκε από τον ελληνικό λαό που του αρνήθηκε τη δεύτερη θητεία.
Το βράδυ της εκλογικής ήττας είχε δώσει την εντύπωση ότι θα άλλαζε πολλά και ότι ήταν έτοιμος για ένα νέο, πιο ώριμο ξεκίνημα. Η ελπίδα που γεννήθηκε εκείνο το βράδυ έσβησε γρήγορα. Ο Αλέξης Τσίπρας δεν άλλαξε τελικά τίποτα. Κάποιοι, ακόμα και στο κόμμα του, λένε ότι δεν έχει καταλάβει γιατί έχασαν, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι η ανάλυση που δεν έχει κάνει και αυτό που ουσιαστικά δεν έχει καταλάβει είναι γιατί κέρδισαν το 2015.
Μία από τις εσωκομματικές διενέξεις, πάντως, είναι ότι ποτέ δεν έγινε ουσιαστική αυτοκριτική για τα χρόνια της διακυβέρνησης και τις αιτίες της ήττας.
Έκτοτε, ο Τσίπρας προσπαθεί διαρκώς να ενθαρρύνει τη δημιουργία ενός κινήματος νεο-αγανακτισμένων που θα σηκώσουν ξανά το κύμα της οργής για να ανέβει πάλι πάνω του και να οδηγηθεί στην εξουσία.
Παρότι οι συνθήκες από το 2012 και το 2015 έχουν αλλάξει, εκτιμά ότι η πορεία εκείνη μπορεί να επαναληφθεί. Το δικό του στοίχημα είναι να πετύχει άλλη μία φορά αυτό που συνέβη το 2015. Πιστεύει ότι μπορεί να το κάνει κι έχει αρκετή εμπιστοσύνη στον δυναμισμό του και στο γκελ που θεωρεί ότι μπορεί να κάνει στον κόσμο. Δεν κρύβει ότι θέλει να πάρει πίσω την εξουσία από τον Κυριάκο Μητσοτάκη και δυσκολεύεται να αποδεχτεί ότι έχασε από κάποιον από τον οποίο νόμιζε ότι δεν θα έχανε ποτέ.
Στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ από τότε που έχασαν την εξουσία, τα πράγματα δεν πάνε πολύ καλά και υπάρχει αρκετή απαισιοδοξία. Η καρδιά του κόμματος, ο παλιός Συνασπισμός κι οι παλιές συνιστώσες, ο μηχανισμός και η κομματική γραφειοκρατία, συνεχίζουν να ανθίστανται στο άνοιγμα και ζορίζονται ακόμα να αποδεχθούν τους πρόσφυγες του ΠΑΣΟΚ, που εξακολουθούν να νιώθουν ανεπιθύμητοι, παρά τις προσπάθειες του προέδρου να τους επιβάλει.
Η μόνη αλλαγή που έχει συντελεστεί στο ΣΥΡΙΖΑ τα τελευταία χρόνια είναι η μετατροπή του από συλλογικό κόμμα σε αρχηγικό. Όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται από τον πρόεδρο. Μόνος του αποφάσισε το 2015 τη στροφή στα μνημόνια, χωρίς να ρωτήσει το κόμμα. Μόνος του αποφάσισε την κυβερνητική συνεργασία με το δεξιό εθνικιστικό και εν πολλοίς ρατσιστικό κόμμα των ΑΝΕΛ. Μόνος του αποφασίζει για όλα και το κόμμα απλώς καλείται εκ των υστέρων να υπερασπιστεί τις επιλογές του, ακόμα και όταν αυτές είναι αντίθετες με τη φυσιογνωμία και τις αρχές του.
Η πάλαι ποτέ πολυφωνία και συλλογικότητα του ΣΥΡΙΖΑ έχει γίνει ένα είδος φολκλόρ. Επιτρέπεται ελεύθερα η έκφραση διαφορετικής γνώμης μέσα στις κάθε λογής ομάδες και υποομάδες που υπάρχουν στο εσωτερικό του, αρκεί οι διαφορετικές απόψεις να μη βγουν προς τα έξω και βλάψουν το κόμμα. Και φυσικά δεν παίζουν κανέναν ουσιαστικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων.
Στην «Ομπρέλα», την τάση που θεωρείται ότι συσπειρώνει τις ομάδες της αριστερής εσωκομματικής αντιπολίτευσης του ΣΥΡΙΖΑ, παρά τα κατά καιρούς παράπονα για την απουσία συλλογικότητας στις αποφάσεις, στην πράξη τούς αρκεί να κάθονται σε μια γωνιά και να τους αφήνει ο Τσίπρας να παίζουν κι αυτοί τον σκοπό τους. Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, ο πνευματικός ηγέτης της αριστερής αντιπολίτευσης, σε σχόλιο του με τίτλο «Η αριστερά ως κουαρτέτο εγχόρδων», σε ένα ημερολόγιο που έγραψε για το TVXS, αναφέρει στην κατακλείδα: «Μακάρι στο μέλλον η Αριστερά, εντός και εκτός ΣΥΡΙΖΑ, να μπορέσει όλο και περισσότερο να λειτουργεί ως το κουαρτέτο του Bennett. Αυτό, εξ’ άλλου, ήταν και το αρχικό πρόταγμα του ΣΥΡΙΖΑ».
«Δελφίνοι» από τους οποίους κινδυνεύει ο Αλέξης Τσίπρας να χάσει την αρχηγία δεν υπάρχουν εντός του ΣΥΡΙΖΑ. Όλοι σχεδόν πιστεύουν ότι χωρίς αυτόν δεν μπορούν να κερδίσουν εκλογές, παρότι –κι εδώ υπάρχει μια αντίφαση– οι περισσότεροι εκτιμούν ότι τα λάθη και οι επιλογές του τους έχουν καθηλώσει δημοσκοπικά και αδυνατούν να κερδίσουν από τη φθορά της κυβέρνησης. Με δυο λόγια, για πρώτη φορά εδώ και λίγο καιρό έχει αρχίσει να συζητιέται, δειλά έστω, ότι ο Τσίπρας αποτελεί μέρος του προβλήματος του ΣΥΡΙΖΑ.
Στην ευρύτερη κεντροαριστερά πολλοί οι οποίοι ήλπιζαν κάποτε στον Αλέξη Τσίπρα ή, έστω, ήταν καλόπιστοι απέναντί του σήμερα θεωρούν ότι εγκλωβίζει τις προοδευτικές δυνάμεις. Ο ΣΥΡΙΖΑ του Τσίπρα, παρόλα αυτά, για την ώρα παραμένει ο αδιαμφισβήτητος άλλος πόλος και η μοναδική εναλλακτική απέναντι στη σημερινή κυβέρνηση.
«Θυμώστε»
Κύρια πολιτική τακτική του παραμένει η συσπείρωση των αντιδεξιών ψηφοφόρων και όλων των «αντί». Σκοπίμως αποφεύγει να κλείσει την πόρτα στους αντιεμβολιαστές, κι ας τον έχουν κατηγορήσει για αυτό ότι ψαρεύει σε θολά νερά. Όπου βλέπει θυμωμένους, σπεύδει να τους προσεγγίσει, με σκοπό να μετατρέψει τον θυμό τους σε πολιτική οργή. Είτε είναι οι ιδιοκτήτες νυχτερινών μαγαζιών στη Μύκονο που αντιδρούν για τα μέτρα της πανδημίας, είτε οι υποψήφιοι που κόπηκαν στις Πανελλήνιες από την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής.
Από την αρχή πόνταρε στην πανδημία, εκτιμώντας ότι η διαχείρισή της θα άφηνε ερείπια και η οικονομική κρίση, που ήταν βέβαιο ότι θα ακολουθούσε, θα προκαλούσε μια νέα εξέγερση. Παρότι όμως η κυβερνητική φθορά μεγαλώνει, όπως και τα λάθη και οι αστοχίες της κυβέρνησης, ο Τσίπρας δεν καταφέρνει να ξεσηκώσει τα πλήθη, κι ας τους ζητάει κάθε τόσο να θυμώσουν.
Σε ομιλία του πριν από λίγες μέρες το ζήτησε πάλι ευθέως από τον κόσμο: «Είναι καιρός πια να εκφράσουμε αυτόν τον θυμό μας, την αγανάκτησή μας, είναι καιρός πια να θυμώσουμε. Ναι, βάλαμε πλάτη για να πάει η χώρα μπροστά, αλλά ως εδώ! Ως εδώ!».
Η ανησυχία των εκλογών
Μέχρι τη δυναμική εμφάνιση της μετάλλαξης Δέλτα, που άλλαξε τις συνθήκες, ο Τσίπρας πίστευε ότι ο Μητσοτάκης θα πήγαινε σε εκλογές το φθινόπωρο. Και μπορεί στις ομιλίες του να έλεγε «ας το κάνει, θα φάει τα μούτρα του», όμως η προοπτική αυτή τον ανησυχούσε και εξακολουθεί να τον ανησυχεί.
Με τα σημερινά δεδομένα, οι πιθανότητες να κερδίσει τις επόμενες εκλογές είναι μάλλον εναντίον του. Αν χάσει, όπως θεωρείται το πιο πιθανό, και μάλιστα διπλές εκλογές, θα είναι ο αρχηγός που έχασε 5 εκλογικές αναμετρήσεις στη σειρά και δεν παραιτήθηκε, κάτι που δεν έχει ξαναγίνει. Τουλάχιστον δεν συνηθίζεται στα αστικά κόμματα εξουσίας της Ευρώπης κι ο Αλέξης Τσίπρας θέλει να παρουσιάζει εσχάτως ένα προφίλ ευρωπαϊκό και σοσιαλδημοκρατικό.
Στα σοσιαλιστικά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα όμως, όταν χάνουν τις εκλογές, οι αρχηγοί τους παραιτούνται. Ακόμα και στο αδελφό κόμμα των Ποδέμος, ο Ιγκλέσιας παραιτήθηκε όταν έχασε πρόσφατα. Αλλά και στο συνέδριο του κόμματος, αν θέσει υποψηφιότητα χωρίς αντίπαλο ή εκλεγεί με σοβιετικά ποσοστά, δεν θα πείσει και πολλούς για την ποιότητα της εσωκομματικής δημοκρατίας του ΣΥΡΙΖΑ. Επιπλέον, ο Τσίπρας είναι ήδη ο παλαιότερος αρχηγός κόμματος στη χώρα. Πιο παλιός και από τον Κουτσούμπα του ΚΚΕ.
Η ανανέωση του ΣΥΡΙΖΑ εξακολουθεί να είναι ζητούμενο. Οι τελευταίες αλλαγές δεν ήταν παρά ανακύκλωση φίλων, κολλητών και των ναυαγών που έχει περισυλλέξει από άλλα κόμματα. Πρόκειται κατά βάση για την ίδια κομματική γραφειοκρατία που αποδοκιμάστηκε στις εκλογές του 2019 ως αποτυχημένη. Ο Τσίπρας ωστόσο επιμένει να κρατάει την ομάδα με την οποία έχασε. Ίσως γιατί έχει πειστεί ότι ο ίδιος είναι το μοναδικό ατού του κόμματος και μπορεί να κερδίσει τις εκλογές μόνος του.
Η αλήθεια είναι ότι θέλει διακαώς να κερδίσει τις επόμενες εκλογές, παρότι ούτε το νέο του πολιτικό στίγμα έχει βρει ακόμα, τώρα που δεν υπάρχει «αντιμνημόνιο», ούτε πρόταση έχει, πέρα από το πρόγραμμα-ξαναζεσταμένο φαγητό που έβαλε τον Γιώργο Σταθάκη να παρουσιάσει. Παρά τις διαφωνίες, την κριτική και την γκρίνια, ουσιαστική αμφισβήτηση από το κόμμα του δεν πρόκειται να υπάρξει, γιατί κανένας δεν θέλει ή δεν μπορεί να διεκδικήσει την ηγεσία και έτσι όπως έχει δομηθεί ο ΣΥΡΙΖΑ μετά το 2015, είναι ταυτισμένος με τον Τσίπρα. Τόσο, που κάποιοι εκτιμούν ότι όταν τελειώσει ο Τσίπρας, θα τελειώσει και ο ΣΥΡΙΖΑ.
Εκτός ΣΥΡΙΖΑ (όχι και τόσο εκτός δηλαδή), υπάρχει ένα πρόσωπο το οποίο κάποιοι θα έβλεπαν ως διάδοχο του Τσίπρα και έχουν γίνει αρκετές κινήσεις στο παρασκήνιο για αυτό. Πρόκειται για τον Γαβριήλ Σακελλαρίδη, που εξακολουθεί να είναι αγαπητός στην καρδιά του ΣΥΡΙΖΑ και στον μηχανισμό του, όπως και σε ένα κομμάτι που έχει φύγει. Βέβαια δεν έχει δοκιμαστεί, λένε κάποιοι, αλλά ούτε και ο Τσίπρας είχε δοκιμαστεί όταν ξεκινούσε την πολιτική του καριέρα ως «θείο βρέφος» του Αλαβάνου.
Στελέχη της αριστεράς που προέρχονται από τον ΣΥΡΙΖΑ και παίζουν ένα ρόλο στις εξελίξεις του ευρύτερου χώρου επιβεβαιώνουν την ύπαρξη αυτού του σεναρίου, αλλά ισχυρίζονται ότι «ο Γαβριήλ δεν έχει πει ακόμα το “ναι”».
Τελευταία διοχετεύονται πληροφορίες στα μέσα ότι ο Γαβριήλ Σακελλαρίδης αυτή την περίοδο ετοιμάζεται να αναλάβει ένα νέο αριστερό think tank που θα δημιουργηθεί, με χορηγό γνωστό επιχειρηματία.
Ο Τσίπρας μπορεί να προτιμά πλέον να περνά όλο και περισσότερο χρόνο στο εξοχικό του στο Σούνιο, αλλά δεν βιάζεται να συνταξιοδοτηθεί και να αποχαιρετήσει την εξουσία. Θέλει τη «δεύτερη φορά» που αισθάνεται ότι τη δικαιούται και πιστεύει ότι «θα είναι αλλιώς» γιατί «τώρα ξέρει». Αν χάσει τις επόμενες εκλογές όμως, θα έχει πρόβλημα ακόμα και αν δεν ενδιαφερθεί κανείς να του πάρει την ηγεσία.
Ο ΣΥΡΙΖΑ μεγάλωσε απότομα εκλογικά την τελευταία δεκαετία, λόγω της κρίσης, αλλά παρέμεινε ένα μικρό κόμμα, με λίγα μέλη. Δεν έγινε ποτέ το μαζικό κόμμα που ήταν το ΠΑΣΟΚ. Εξελίχθηκε σε ένα ειδικού τύπου κόμμα, χωρίς νέα θεμέλια, που κανείς δεν είναι σε θέση να πει με σιγουριά αν θα υπάρχει και μετά τον Αλέξη Τσίπρα.
Την παραπομπή του Νίκου Παππά στο Ειδικό Δικαστήριο για το αδίκημα της παράβασης καθήκοντος αποφάσισε, όπως αναμενόταν, η ολομέλεια της Βουλής μετά από πόρισμα της Προανακριτικής Επιτροπής, η οποία, αφού εξέτασε τα στοιχεία που προέκυψαν, έκρινε ότι ο πρώην υπουργός του ΣΥΡΙΖΑ μεθόδευσε τη χειραγώγηση του διαγωνισμού για τις τηλεοπτικές άδειες το 2016.
Η Nέα Δημοκρατία μίλησε για σημαντική πολιτειακή μομφή, ενώ βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ παρομοίωσε την παραπομπή του Νίκου Παππά για παράβαση καθήκοντος με ένα παράνομο παρκάρισμα. Για άλλη μια φορά στην πολιτική ζωή της χώρας απαξιώνεται η απόδοση ευθυνών και η λογοδοσία.
Ο Νίκος Παππάς έσπευσε να χαρακτηρίσει την παραπομπή του στο Ειδικό Δικαστήριο ως «δικαίωση», ενώ απέφυγε να εμφανιστεί ενώπιον των μελών της Προανακριτικής και να απαντήσει στις ερωτήσεις τους, περιφρονώντας μία σημαντική διαδικασία της δημοκρατίας.
Για αίσθηση συγκάλυψης μίλησαν βουλευτές του ΚΙΝΑΛ που παρακολουθούν την υπόθεση, υποστηρίζοντας ότι η διακοπή και η ολοκλήρωση των διαδικασιών χωρίς να έχουν κληθεί βασικοί μάρτυρες εν πολλοίς ακυρώνουν την εντολή για διαλεύκανση.
Πώς απάντησε ο ΣΥΡΙΖΑ στην απόφαση για παραπομπή στο Ειδικό Δικαστήριο
Ο ΣΥΡΙΖΑ πανηγυρίζει γιατί από τα δύο αδικήματα, της παράβασης καθήκοντος και της δωροληψίας, ο Νίκος Παππάς παραπέμπεται στο Ειδικό Δικαστήριο μόνο για το ένα. Ο ίδιος χαρακτήρισε ως δικαίωση την απόφαση της παραπομπής του «μόνο» για την παράβαση καθήκοντος.
Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας, έκανε παρέμβαση στη Βουλή για να υπερασπιστεί προσωπικά τον στενό συνεργάτη και φίλο του, δηλώνοντας ότι αυτή η παραπομπή στο Ειδικό Δικαστήριο αποτελεί τιμή και παράσημο, όπως και εκείνη του πρώην αναπληρωτή υπουργού Δικαιοσύνης της κυβέρνησης του, Δημήτρη Παπαγγελόπουλου (και διοικητή της ΕΥΠ επί Κώστα Καραμανλή, τον οποίο ο Α. Τσίπρας ανέφερε επιδοκιμαστικά στην ομιλία του). «Είναι παράσημά μας αυτά τα δικαστήρια. Είναι τιμή μας και τα δύο!» είπε.
Ισχυρίστηκε ότι «στήνουν δικαστήρια» στους υπουργούς του, στον έναν «γιατί τόλμησε να βάλει το μαχαίρι στο κόκκαλο για να αποδοθεί δικαιοσύνη στο σκάνδαλο Novartis και στις μίζες των εκατομμυρίων σε μεγαλογιατρούς, αλλά και υπουργούς» και «τον άλλον τον πάτε», είπε στη Βουλή, «επειδή τόλμησε να βάλει τα λεφτά των νταβατζήδων, όπως έλεγε ο Κώστας Καραμανλής, στο δημόσιο ταμείο».
«Γι’ αυτό τον πάτε σε δικαστήριο. Να χαίρεστε! Γι’ αυτό μας στήνετε δικαστήρια. Γι’ αυτό! Στήστε τα, λοιπόν, αυτά τα δικαστήρια! Είναι παράσημά μας αυτά τα δικαστήρια. Είναι τιμή μας και τα δύο!».
Η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Χαρά Καφαντάρη, χαρακτήρισε το αδίκημα της παράβασης καθήκοντος υπουργού, για το οποίο παραπέμπεται ο Ν. Παππάς, «πλημμέλημα, όπως ένα παρκάρισμα» και η εισηγήτρια του ΣΥΡΙΖΑ, Θεοδώρα Τζάκρη, υποστήριξε ότι παραπέμπεται «μόνο με τον λόγο ενός νταραβεριτζή εργολάβου».
Η αλήθεια είναι ότι αν παραμπέμπονταν μόνο με τον «λόγο» του Χρήστου Καλογρίτσα, ενδεχομένως να παραπέμπονταν και για δωροληψία, καθώς ο πρώην μεγαλοεργολάβος αποκάλυψε και κατήγγειλε πολλά, ομολόγησε ότι έχει στοιχεία για πολύ περισσότερα, αλλά έφερε μόνο αυτά που στοιχειοθετούν το αδίκημα για το οποίο τελικά παραπέμπεται. Όσο για τον «νταραβερτζή εργολάβο», όλα τα προηγούμενα χρόνια ήταν ο δικός τους άνθρωπος, πράγμα γνωστό σε όλους και εύκολα αποδείξιμο.
Οι πληροφορίες του ρεπορτάζ αναφέρουν ότι τα στοιχεία (SMS, e-mail κ.ά.) για τα οποία κατά τη διάρκεια της Επιτροπής προειδοποιούσε ότι θα καταθέσει φέρνουν σε δύσκολη θέση και εκείνον, οπότε αυτό θα ήταν ένα σάλτο μορτάλε κι εκείνος βρέθηκε εκεί, ενώπιον της Προανακριτικής, για να διαπραγματευτεί με όλες τις πλευρές.
Ήθελε όμως πραγματικά η Νέα Δημοκρατία να αποκαλυφθούν περισσότερα από όσα βγήκαν; Το ΚΙΝΑΛ την κατηγορεί ότι δεν επέδειξε ιδιαίτερο ζήλο για την πλήρη διαλεύκανση της υπόθεσης και σε αυτό συνηγορούν αρκετές παραλείψεις, παρά τους υψηλούς τόνους που καταγράφηκαν στην αντιπαράθεση μεταξύ της κυβέρνησης και της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Τι λέει η Νέα Δημοκρατία
Ο πρωθυπουργός είχε αποφασίσει εξαρχής να είναι έξω από την αντιπαράθεση αυτή και όλοι είχαν καταλάβει από νωρίς ότι δεν ήταν διατεθειμένος να το πάει «μέχρι τέρμα», απογοητεύοντας το «αντι-ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο». Στη LiFO είχαμε γράψει πολύ καιρό πριν ότι η κατεύθυνση ήταν να υπάρξει παραπομπή, αλλά light. Αυτό για πολλούς λόγους.
Το Μαξίμου «τοποθετήθηκε» σε τόνους χαμηλότερους από αυτούς των βουλευτών της ΝΔ στην Προανακριτική, μέσω της παρέμβασης του υπουργού Επικρατείας Γιώργου Γεραπετρίτη, ο οποίος δήλωσε ότι η παράβαση καθήκοντος δεν είναι ένα ασήμαντο αδίκημα, ούτε εύσημο, όπως είπε ο κ. Τσίπρας, αλλά μία σημαντική πολιτειακή μομφή. Υπάρχει «ζήτημα χειραγώγησης του διαγωνισμού που ενέχει και ποινικές ευθύνες» είπε, υποστηρίζοντας ότι είναι μοναδική η περίπτωση που μια κοινοβουλευτική ομάδα επιχαίρει που ένας πρώην υπουργός διώκεται μόνο για πλημμέλημα και όχι για κακούργημα.
Απαντώντας στις οργισμένες κατηγορίες του Αλέξη Τσίπρα περί στησίματος της κατηγορίας για την παράβαση καθήκοντος, ενώ ο Παππάς είχε ισχυριστεί ότι για τη δωροληψία δεν παραπέμφθηκε γιατί δεν βρήκαν στοιχεία, ο κ. Γεραπετρίτης ισχυρίστηκε ότι «δεν υπάρχει μεγαλύτερη απόδειξη ακεραιότητας της διαδικασίας, ότι η προανακριτική επιτροπή στάθμισε όλα τα αντικειμενικά δεδομένα και επέλεξε το ένα από τα δύο αποδιδόμενα αδικήματα».
Κατά τ’ άλλα ο υπουργός Επικρατείας δεν αναφέρθηκε ούτε σε πρόσωπα, ούτε σε πράγματα, καθιστώντας σαφές ότι ούτε ο πρωθυπουργός σκοπεύει να το κάνει.
Η δουλειά αυτή ήταν ξεκάθαρο ότι στη ΝΔ είχε ανατεθεί μόνο στους βουλευτές της Προανακριτικής, σε χαμηλότερο επίπεδο δηλαδή, με την ηγεσία να μην είναι διατεθειμένη να μπει στο ρινγκ, απογοητεύοντας και τον Τσίπρα και τους «σκληροπυρηνικούς» νεοδημοκράτες. Οι βουλευτές της ΝΔ που συμμετείχαν στην Προανακριτική ανέφεραν ότι τα SMS που αποκάλυψε ο Χρ. Καλογρίτσας στοιχειοθετούν την ποινική ευθύνη Παππά, που ενώ είχε τον έλεγχο του διαγωνισμού, κανόνιζε τις συναντήσεις του εργολάβου-μπροστινού με επιχειρηματίες.
Ιστορικό
Ο διαγωνισμός για τις τηλεοπτικές άδειες που οργάνωσε ο Νίκος Παππάς το 2015-16 είχε ως διακηρυγμένο στόχο να δοθούν νόμιμες άδειες και να υπάρξει ένα «νέο υγιές τηλεοπτικό τοπίο». Το σύνθημα για «πάταξη της διαπλοκής» πριν έρθουν στην εξουσία, έγινε «τάξη στο τηλεοπτικό τοπίο» όταν έγιναν κυβέρνηση.
Στον διαγωνισμό δεν μπήκε κανένας όρος για το πολυσυζητημένο ασυμβίβαστο του καναλάρχη με τον εργολάβο και τον προμηθευτή του δημοσίου. Και πώς να έμπαινε, άλλωστε, όταν ο υποψήφιος καναλάρχης Καλογρίτσας, που ήταν και κουμπάρος δύο υπουργών (Σπίρτζη-Καμμένου), έπαιρνε συνεχώς δημόσια έργα από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ.
Είναι γεγονός, πάντως, ότι οι καναλάρχες ως τότε δεν διέθεταν νόμιμες άδειες και πολλοί από αυτούς εκβίαζαν κυβερνήσεις και πρωθυπουργούς, οι οποίοι δεν τολμούσαν να τους ακουμπήσουν. Το τόλμησε το δίδυμο Τσίπρα-Παππά χωρίς δισταγμό και χωρίς να συναντήσει σοβαρή αντίσταση στην αρχή, καθώς τα περισσότερα μεγάλα συγκροτήματα (πλην ΣΚΑΪ) θέλησαν να τα βρουν μαζί τους και οι ιδιοκτήτες τους μπαινόβγαιναν στο Μαξίμου. Η νομιμότητα, χωρίς αμφιβολία, καθυστερούσε αδικαιολόγητα από τις προηγούμενες κυβερνήσεις, οι οποίες είχαν «παραδοθεί».
«Αν η κυβέρνηση Τσίπρα δεν είχε χρησιμοποιήσει την αδειοδότηση για να ελέγξει το τηλεοπτικό τοπίο, αλλά είχε λειτουργήσει θεσμικά, θα είχε επιβάλει τη νομιμότητα εκθέτοντας απολύτως τους προηγούμενους, αλλά κατέληξε να βάλει αυτογκόλ» αναφέρει πρώην στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ που διαφωνούσε με τους χειρισμούς Παππά και σήμερα βρίσκεται εκτός. Ο πρώην πρωθυπουργός δεν ενδιαφερόταν, άλλωστε, οι άδειες να περάσουν σε φορείς εκτός διαπλοκής και είχε δηλώσει με αρκετό κυνισμό ότι δεν είχε καμία εντύπωση «ότι θα έρχονταν ευαγή ιδρύματα να καταθέσουν ευγενικές προσφορές».
Η κριτική της Νέας Δημοκρατίας, που ήταν τότε στην αντιπολίτευση, δεν είχε ιδιαίτερη λαϊκή απήχηση, καθώς παρέμενε υπόλογη, αφού και οι δικές της κυβερνήσεις είχαν επιτρέψει τη διαπλοκή και την ανομία στο τηλεοπτικό τοπίο.
Η κυβέρνηση Τσίπρα δεχόταν και από τα αριστερά κριτική, από πρώην συνοδοιπόρους, που τους κατηγορούσαν ότι ήθελαν απλώς να αντικαταστήσουν όσους δεν συνεργάζονταν με συνεργάσιμους και ελεγχόμενους. Αλλά ούτε αυτή η κριτική ακουγόταν, επειδή οι φορείς της δεν διέθεταν ούτε επιρροή, ούτε ισχύ.
Εκείνη την περίοδο είδαμε εικόνες από γκροτέσκ σκηνές, με τον υποψήφιο καναλάρχη-εργολάβο-κουμπάρο Χρ.Καλογρίτσα (που σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ κάνει ότι δεν ξέρει) να παρίσταται σε κομματική εκδήλωση με θέμα τη διαπλοκή και τα ΜΜΕ, μαζί με στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ. Κεντρικός ομιλητής ήταν ο αρμόδιος υπουργός για τον διαγωνισμό των τηλεοπτικών αδειών, Νίκος Παππάς, και δίπλα του στο πάνελ της κομματικής εκδήλωσης ο τότε δημοσιογράφος και σήμερα ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Κώστας Αρβανίτης.
Εκείνη την εποχή οι στήλες ΜΜΕ έγραφαν για τον «κόκκινο εργολάβο» που διεκδικούσε μια άδεια για έναν «τηλεοπτικό σταθμό με αριστερό πρόσημο» του οποίου την ευθύνη «είχε αναλάβει ο Κώστας Αρβανίτης».
Ο υποψήφιος καναλάρχης-εργολάβος και κουμπάρος, παρότι σε παρακμή, κατάφερνε κι έπαιρνε δημόσια έργα και ταυτόχρονα δάνεια δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ, από τράπεζα που έλεγχε η κυβέρνηση, σε μία περίοδο που ήταν εξαιρετικά δύσκολο –αν όχι αδύνατο– να πάρουν δάνεια ακόμα και οι πολύ κερδοφόρες επιχειρήσεις.
Παρόλα αυτά οι επιχειρήσεις Καλογρίτσα δεν πήγαιναν καλά και πλήθος δημοσιευμάτων ανέφεραν ότι η τότε κυβέρνηση έκανε τα πάντα για να τον στηρίξει, ενώ ο ίδιος δεν ήταν σε θέση να καταβάλει τα υπέρογκα ποσά που απαιτούσε το τηλεοπτικό εγχείρημα. Τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ κατηγορούσαν τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας, Γιάννη Στουρνάρα, ότι βρίσκονταν πίσω από τις αποκαλύψεις αυτές και σύμφωνα με κάποιους ήταν εκείνος που εμπόδισε τον «κόκκινο τραπεζίτη» να βρει τα λεφτά μέσω νέου δανεισμού. Συνεργάτες του Γιάννη Στουρνάρα ισχυρίζονταν ότι ο κεντρικός τραπεζίτης λειτουργούσε απλώς ως θεματοφύλακας, εμποδίζοντας μη θεσμικές διαδικασίες.
Την άδεια τελικά δεν την πήρε, αφού δεν κατάφερε να πληρώσει μετά τις αποκαλύψεις για την Τράπεζα Αττικής και τα εμπόδια που προέκυψαν –όχι βεβαίως από την κυβέρνηση– σχετικά με τον δανεισμό του.
Σήμερα, μετά την Προανακριτική, γνωρίζουμε ότι υπήρξε πράγματι ένα τεράστιο παρασκήνιο, όπως φημολογούνταν από τότε, αλλά δεν είχε αποδειχθεί μέχρι πρότινος. Τα μηνύματα που αντάλλασσαν ο Παππάς με τον Καλογρίτσα και αποκάλυψε ο τελευταίος στη Βουλή δεν αφήνουν καμία αμφιβολία για αυτό.
Όλα αυτά, που κάποιοι είχαν καταγγείλει από τότε, αλλά δεν είχαν εμφανιστεί οι αποδείξεις, ο ΣΥΡΙΖΑ τα διέψευδε κατηγορηματικά Κι όταν το σχέδιο για να βρεθούν τα λεφτά απέτυχε παταγωδώς, παρότι στον ΣΥΡΙΖΑ κατηγορούσαν γι’ αυτό τον Στουρνάρα, δημοσίως δήλωναν πως η αποτυχία του Καλογρίτσα να πάρει κανάλι ήταν η απόδειξη ότι είναι αμερόληπτοι και δεν τον ευνόησαν.
Η κυβέρνηση Τσίπρα ισχυριζόταν επίσης πως οι καναλάρχες στο νέο τηλεοπτικό τοπίο που θα όριζαν δεν θα έπρεπε να βασίζονται σε «θαλασσοδάνεια» γιατί τότε οι καναλάρχες θα έμπαιναν στον πειρασμό της διαπλοκής. Και τα έλεγαν αυτά, ενώ ο εκλεκτός τους έπαιρνε το ένα δάνειο πίσω από το άλλο από τη μόνη τράπεζα στην οποία είχε λόγο η κυβέρνηση.
Παρά τα μεγάλα λόγια, καμία πρόνοια δεν υπήρξε εκ μέρους της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, ώστε να αποτραπούν τα θαλασσοδάνεια στους εκλεκτούς, χωρίς αξιόπιστες εγγυήσεις. Ζήτημα, τότε, υπήρξε και με το Πόθεν Έσχες των (υποψηφίων) καναλαρχών, καθώς υπήρχαν ρεπορτάζ που ανέφεραν ότι δεν είχε γίνει ουσιαστικός έλεγχος για την προέλευση των χρημάτων.
Η πλευρά Καλογρίτσα είχε προσκομίσει ως εγγύηση για τη συμμετοχή της στον διαγωνισμό τη μελλοντική εκμετάλλευση των περιβόητων «βοσκοτοπίων» στην Ιθάκη, με τους ανθρώπους του Παππά στη γενική γραμματεία Ενημέρωσης να τη δέχονται ως αξιόπιστη, παρότι βοούσε ο τόπος και τα ΜΜΕ, που το θεωρούσαν σκάνδαλο.
Η έκθεση του εισαγγελικού λειτουργού στο πόρισμα, που δημοσιεύτηκε στον Τύπο, ανέφερε ότι ο γραμματέας του υπουργείου και συνεργάτης του Νίκου Παππά, Λευτέρης Κρέτσος, μαζί με τα κατηγορούμενα μέλη της αρμόδιας Επιτροπής που είχε συστήσει, έκαναν τα αδύνατα-δυνατά για να ευνοήσουν την εταιρεία του Ιωάννη-Βλαδίμηρου Καλογρίτσα, «μη ελέγχοντας καθόλου, ή πάντως όχι ουσιωδώς, τον τρόπο κτήσης των περιουσιακών στοιχείων, με τα οποία θα κατέβαλε το ποσό της προσφοράς του, ή λαμβάνοντας υπόψη έγγραφα και δικαιολογητικά, τα οποία με βάση την προκήρυξη δεν έπρεπε και δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη».
«… Αναμφίβολα καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η Ειδική Πενταμελής Επιτροπή Διενέργειας Διαγωνισμού, που συστάθηκε από τη Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης και Επικοινωνίας για τη χορήγηση τεσσάρων αδειών, δεν διενήργησε όπως όφειλε, σύμφωνα με τους όρους της προκήρυξης, τον απαιτούμενο έλεγχο επάρκειας προέλευσης και τρόπου απόκτησης των οικονομικών μέσων της προσωρινής υπερθεματίστριας εταιρείας Καλογρίτσας ΑΕ» ανέφερε.
Στον διαγωνισμό ο Καλογρίτσας «χτύπησε» τελικά τη δεύτερη άδεια που δόθηκε με 52,6 εκατομμύρια ευρώ. Την πρώτη κατάφερε να πάρει, και μάλιστα με τα λιγότερα λεφτά, ο Κώστας Κιμπουρόπουλος για λογαριασμό του ΣΚΑΪ, που όλος ο ΣΥΡΙΖΑ ήθελε να μείνει εκτός.
Τελικά ο Καλογρίτσας, μετά από αγώνα δρόμου και το παρασκήνιο που αποκαλύφθηκε πρόσφατα, βρήκε τα 3 εκατομμύρια ευρώ της εγγύησης, αλλά δεν κατάφερε να βρει/δανειστεί τα υπόλοιπα 20 εκατομμύρια ευρώ που χρειαζόταν για την πρώτη δόση.
Σύμφωνα με καταγγελίες δύο επιχειρηματιών-καναλαρχών (που δεν έχουν διαψευστεί), ο Ν. Παππάς τους είχε στείλει τον Καλογρίτσα, στη μία περίπτωση για να του δανείσει τα χρήματα της πρώτης δόσης και στη δεύτερη για να συνεργαστούν (με έμφαση στον έλεγχο της ενημέρωσης) αφού ο ένας θα είχε άδεια χωρίς κανάλι και ο άλλος κανάλι χωρίς άδεια.
Στο μεταξύ τα δύο κανάλια που δεν κατάφεραν να πάρουν άδεια βρέθηκαν μπροστά στο ενδεχόμενο να κλείσουν, αφήνοντας εκατοντάδες εργαζόμενους χωρίς δουλειά. Αυτό τελικά δεν έγινε, γιατί λίγο αργότερα το ΣτΕ αποφάσισε ότι ο νόμος Παππά ήταν άκυρος και ο διαγωνισμός ακυρώθηκε.
Είχαν μεσολαβήσει πάλι έντονες πιέσεις και παρασκήνιο, με κάποιες γκρίζες ενέργειες, όπως την παραβίαση της προσωπικής ζωής δικαστή του ΣτΕ που θεωρούσε τον νόμο Παππά αντισυνταγματικό, οι οποίες έφεραν το αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.
Πώς φτάσαμε στην παραπομπή που επιτρέπει και στους δύο να πανηγυρίζουν
Η πλειοψηφία (ΝΔ) δεν φάνηκε διατεθειμένη να αναζητήσει όλες τις απαντήσεις στην Προανακριτική. Σύμφωνα με βουλευτές των μικρών κομμάτων της αντιπολίτευσης, έσπευσαν να κλείσουν τις εργασίες χωρίς στην ουσία να έχουν ολοκληρωθεί. Ο Θάνος Πλεύρης διατύπωσε το παράξενο επιχείρημα ότι η δωροδοκία δεν στοιχειοθετήθηκε επειδή η CCC δεν έδωσε ως δώρο τα 3 εκατομμύρια ευρώ, αλλά επειδή ήθελε να συμμετέχει στο τηλεοπτικό εγχείρημα.
Αυτή είναι μία αυθαίρετη εκτίμηση του βουλευτή της ΝΔ, η οποία δεν έχει αποδειχθεί αλλά βολεύει, όπως αναφέραμε, όλα τα μέρη.
Πηγές της CCC πριν από λίγο καιρό δήλωναν κατηγορηματικά ότι οι ιδιοκτήτες της ουδέποτε ενδιαφέρθηκαν να αποκτήσουν οι ίδιοι στην Ελλάδα ΜΜΕ, παροτι τους προσέγγιζαν κατά καιρούς διάφοροι εκδότες, αλλά πάντα ήταν αρνητικοί επειδή «δεν είχαν κανέναν λόγο να μπλέξουν». «Το να αποκτήσουν οι ίδιοι κάποιο μέσο ουδέποτε τους ενδιέφερε. Αν τους ζητούσε κάποιο υψηλά ιστάμενο πρόσωπο, όμως, μια διευκόλυνση, πιθανά δεν θα είχαν αντίρρηση να την κάνουν. Αυτά τα ποσά δεν είναι μεγάλα ποσά για αυτούς». Οι ίδιοι άλλωστε είχαν πάντα καλές σχέσεις με όλες τις κυβερνήσεις και επεδίωκαν να έχουν με κάθε πρωθυπουργό.
Επίσης, όσοι γνωρίζουν καλά τη CCC, αναφέρουν ότι η μεγαλύτερη κατασκευαστική εταιρεία της Μέσης Ανατολής δεν είχε κανέναν λόγο να αναθέσει ως υπεργολαβία σε μια μικρή –για τα δικά της δεδομένα– και χωρίς σχετική εμπειρία εταιρεία σαν τον «Τοξότη» την κατασκευή ενός mall στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Υπουργός της κυβέρνησης Τσίπρα, πάντως, που σχετίζεται με τον Καλογρίτσα και είναι φίλος του Νίκου Παππά, διατηρούσε επαφή με στελέχη της CCC πριν από το 2015, ενώ είχε ξαναϋπάρξει μεσολάβηση μεταξύ της CCC και του περιβάλλοντος Τσίπρα για άλλο θέμα και με άλλους μεσολαβητές.
Στη LiFO είχαμε γράψει από καιρό ότι υπήρχαν πληροφορίες που ανέφεραν πως η πρόθεση της πλειοψηφίας της Προανακριτικής ήταν να παραπέμψει μεν τον Νίκο Παππά, αλλά να αφήσει απ’ έξω τους Άραβες επιχειρηματίες της CCC. Αυτό, για όποιον διάβαζε πίσω από τις γραμμές, σήμαινε ότι ο Παππάς θα παραπέμπονταν για το αδίκημα της παράβασης καθήκοντος, αλλά αυτό της δωροληψίας θα έμενε εκτός, αφού ήταν άμεσα συνδεδεμένο με τη CCC.
Ο βασικός μάρτυρας, Χρήστος Καλογρίτσας, κατέθεσε ντοκουμέντα που στοιχειοθετούν τη διαπλοκή Παππά-Καλογρίτσα-CCC και την παρασκηνιακή δράση του πρώην υπουργού του ΣΥΡΙΖΑ στην υπόθεση των τηλεοπτικών αδειών. Για την κατηγορία της δωροληψίας, όμως, υπάρχει μόνο η μαρτυρία και η κατάθεσή του, καθώς αφού έδωσε τα πρώτα στοιχεία, μετά σταμάτησε και η Επιτροπή δεν κάλεσε καν τους Άραβες επιχειρηματίες, ούτε έδειξε ενδιαφέρον να το ερευνήσει σε βάθος.
Εντυπωσιακή σιωπή της κυβερνητικής πλειοψηφίας υπάρχει και γύρω από την υπόθεση Πετσίτη και τις διακλαδώσεις της. Όταν η ΝΔ ήταν στην αντιπολίτευση, κατηγορούσε την τότε κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ότι κουκούλωνε το θέμα και από τότε που βρέθηκε η ΝΔ στην εξουσία, δεν έχει ξανασχοληθεί.
Το αποτέλεσμα της Προανακριτικής για τις τηλεοπτικές άδειες ικανοποίησε τις επιδιώξεις όλων των ισχυρών μερών της υπόθεσης: της κυβέρνησης, της αξιωματικής αντιπολίτευσης και των Αράβων μεγαλοεπιχειρηματιών της CCC. Κάπως έτσι, η κατάληξη μοιάζει να είναι win-win situation για όλους, αν και οι κακές γλώσσες θα μπορούσαν να μιλήσουν και για «μαγείρεμα».
Είναι γεγονός, πάντως, ότι όλα τα μέρη θεωρούν ότι κάτι κερδίζουν με αυτή την εξέλιξη: Η ΝΔ επειδή ο Νίκος Παππάς παραπέμπεται, αφού κατάφερε να αποδείξει την παρασκηνιακή εμπλοκή του με τους επιχειρηματίες, που την αρνούνταν. Ο ΣΥΡΙΖΑ επειδή μπορεί να λέει «ευτυχώς δεν πάθαμε και τίποτα», αφού, όπως ισχυρίζεται, παραπέμπουν τον υπουργό της κυβέρνησης του «μόνο» για παράβαση καθήκοντος και όχι και για δωροληψία, η CCC επειδή βγαίνει από το κάδρο και μένει να αποδειχθεί αν και ο Καλογρίτσας πήρε εκείνο που ήθελε και ζητούσε, ακόμα και κατά τη διάρκεια της κατάθεσής του στην Προανακριτική, όταν ζητούσε από τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ να αφήσουν την κόντρα και να τα βρουν.
Αυτό που έμοιαζε να κάνει από την αρχή στην Προανακριτική Επιτροπή ο άλλοτε ισχυρός «κόκκινος» μεγαλοεργολάβος ήταν μια ανοιχτή δημόσια διαπραγμάτευση με όλους, προκειμένου να βγει από τη δύσκολη θέση στην οποία έχει βρεθεί, δίνοντας κάποια από τα στοιχεία που έχει στη διάθεση του. Κι ενώ άφηνε να εννοηθεί ότι θα αποκάλυπτε όλα τα στοιχεία, έδινε λίγα κάθε φορά και στο ενδιάμεσο καλούσε τον ΣΥΡΙΖΑ να τα βρουν.
Παρόμοια τακτική ακολούθησαν απέναντι του στην Προανακριτική και οι εκπρόσωποι του ΣΥΡΙΖΑ, ο Παύλος Πολάκης και η Θεοδώρα Τζάκρη. Τη μία προσπαθούσαν να τον ρίξουν στο φιλότιμο, ζητώντας του να μη βοηθήσει τη δεξιά με όσα πει και όσα καταθέσει, και την άλλη τον κατηγορούσαν και του συμπεριφέρονταν πολύ επιθετικά.
Ο Καλογρίτσας, μόνος απέναντι σε όλους, αποκάλυπτε κάθε φορά στην κατάθεσή του όσα χρειαζόταν για να αποδείξει ότι έχει στοιχεία, αλλά χωρίς την πρόθεση να τα δώσει όλα, όπως φάνηκε, ώστε μετά να απωλέσει την διαπραγματευτική του ισχύ.
Οι καταθέσεις του Καλογρίτσα στην Προανακριτική, μαζί με στοιχεία που προσκόμισε, δεν αφήνουν αμφιβολίες για τη σχέση που είχε με τον Νίκο Παππά. Πριν προσκομίσει τα SMS όμως o Καλογρίτσας, η κομματική γραμμή έλεγε ότι αυτά δεν υπήρχαν κι όταν ο Καλογρίτσας τα εμφάνισε, επιχείρησαν να δώσουν δικές τους ερμηνείες σε αυτά.
«Να μου κάνουν μήνυση για να δούμε ποιος είναι ο “ψευδομάρτυρας”» τους προκαλούσε ο Καλογρίτσας, αλλά κανείς δεν του έκανε. «Τότε θα απαντήσω όπως πρέπει. Με ήχο και εικόνα, και όχι μόνο για τον Νίκο Παππά. Δεν έχω να χάσω τίποτα! Μου κατέστρεψαν την οικογένεια, την υγεία και την περιουσία. Δεν φοβάμαι τίποτα πλέον».
Πολλοί στον ΣΥΡΙΖΑ κατά καιρούς, όπως ο Στέλιος Κούλογλου, έχουν παραδεχθεί ότι ο Καλογριτσας «είχε συνάψει συμμαχία με την κυβέρνηση Τσίπρα» αλλά «αυτή η συμμαχία δεν ήταν τόσο ισχυρή, ώστε να κερδίσει τους αντιπάλους της».
Αρον-άρον ολοκλήρωση χωρίς κλήση βασικών μαρτύρων
Ο Καλογρίτσας, γνωστός σε όλη την παλιά φρουρά της Αριστεράς, δεν ήταν η πρώτη φορά που μπήκε σε ένα τέτοιο παιχνίδι. Ηταν η πρώτη φορά όμως που αυτό απέβη καταστροφικό για αυτόν και βρέθηκε τόσο μπλεγμένος. Ο ίδιος σήμερα εκφράζει το παράπονο ότι τα «παιδιά» που θέλησε να βοηθήσει τον άφησαν ακάλυπτο και ότι ενώ όλοι γνώριζαν πως η CCC, με την οποία δεν είχε πριν σχέση, του έδωσε τα χρήματα για να διευκολύνει τον Παππά να φτιάξει το κανάλι, με πρόσχημα (εικονική σύμβαση) την υπεργολαβία για το Mall στα Εμιράτα (η CCC δεν κάνει δουλειές στην Ελλάδα, έχει μόνο την έδρα της εδώ), τώρα παριστάνουν τους ανήξερους και μιλάνε για «αστική διαφορά».
Ο ίδιος θεωρεί ότι «την πάτησε» και ο λόγος που δεν επέστρεψε τα τρία εκατομμύρια, αφού δεν έγινε η δουλειά με το κανάλι, ήταν –όπως ισχυρίζεται– ότι τους είχε χρηματοδοτήσει άλλα εγχειρήματα, των οποίων το κόστος συμψηφίζει στο ύψος του ποσού αυτού. Ο Νίκος Παππάς και ο ΣΥΡΙΖΑ όμως δεν αποδέχονται τον ισχυρισμό του, για αυτό και η Θεοδώρα Τζάκρη (από τους βουλευτές που ανήκει στον κύκλο του) τον έχει κατηγορήσει πολλές φορές ότι όλα αυτά τα κάνει με σκοπό «να φάει τα τρία εκατομμύρια» και μαζί με τον Παύλο Πολάκη τον έχουν καλέσει να σταματήσει να δίνει τροφή στη Δεξιά και να βλάπτει τον ΣΥΡΙΖΑ.
Ο Βασίλης Κεγκέρογλου, βουλευτής του ΚΙΝΑΛ και μέλος της Προανακριτικής Επιτροπής, αναφέρει ότι από τις καταθέσεις και τα στοιχεία προκύπτει ξεκάθαρα η πολύ στενή σχέση του Νίκου Παππά με τον Χρήστο Καλογρίτσα, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι τον έριξαν στις συμφωνίες που είχαν κάνει. Είναι χαρακτηριστικό ότι καθόλη τη διάρκεια της εξέτασής του, οι βουλευτές της ΝΔ προσπαθούσαν να τον κάνουν να μιλήσει και οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ να μην μιλήσει.
Ο Καλογρίτσας μίλησε τελικά όσο ήθελε αυτός, ικανοποιώντας μερικώς αλλά κι απογοητεύοντας και τις δύο πλευρές: Τους βουλευτές της ΝΔ, επειδη άκουσαν μερικά από αυτά που ήθελαν, αλλά όχι όλα. Τους βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, επειδή άκουσαν μερικά από αυτά που δεν ήθελαν, αλλά όχι όλα όσα φοβούνταν. Υπάρχουν ακόμα δύο, τουλάχιστον, πρόσωπα του ΣΥΡΙΖΑ, τα οποία σχετίζονται άμεσα με την υπόθεση Καλογρίτσα, αλλά σιωπούν προκειμένου να παραμείνουν στο απυρόβλητο.
Σύμφωνα με την κακή πρακτική των τελευταίων ετών, όποτε γίνεται Προανακριτική Επιτροπή, κάθε κόμμα βγάζει το δικό του πόρισμα. Το πιο αμερόληπτο πόρισμα στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν αυτό του ΚΙΝΑΛ, προφανώς επειδή δεν είχε το ιδιο κάποια εμπλοκή.
«Κατά τη γνώμη μας, όπως είχαμε καταγγείλει, ο κατάλογος των μαρτύρων έπρεπε να μείνει ανοικτός και να εμπλουτίζεται διαρκώς με νέα πρόσωπα, ανάλογα με την πορεία της διερεύνησης και τα ευρήματα αυτής» αναφέρει το πόρισμα του ΚΙΝΑΛ και αυτό θα έπρεπε ίσως να ήταν αυτονόητο.
Ωστόσο η Προανακριτική έκανε το αντίθετο κι ας πλειοψηφούσαν οι βουλευτές της ΝΔ. Λέει όμως κι άλλα το πόρισμα του ΚΙΝΑΛ, όπως ότι «με ευθύνη της ΝΔ –σε συνεννόηση άραγε και με τον ΣΥΡΙΖΑ;– η Επιτροπή ολοκλήρωσε άρον-άρον τις εργασίες της, κλείνοντας αιφνιδιαστικά τον κατάλογο των μαρτύρων».
Το πόρισμα διαπιστώνει επίσης ότι «προκύπτει πέραν πάσης αμφιβολίας, ότι ο πρώην υπουργός Ν. Παππάς αποτέλεσε τον “ιθύνοντα νου” και τον κεντρικό συντονιστή ενός ολοκληρωμένου σχεδίου προκειμένου να αποκτήσει ο ΣΥΡΙΖΑ έλεγχο ενός μέσου ενημέρωσης, αρχικά τηλεοπτικού σταθμού και εν συνεχεία εφημερίδας».
«Ο Ν. Παππάς ήταν εκείνος που υπέδειξε στον Χ. Καλογρίτσα να απευθυνθεί στην οικογένεια Χούρι (της CCC) για τη χρηματοδότηση –τουλάχιστον ως προς την αναγκαία εγγυητική επιστολή των 3 εκ. ευρώ– για τη συμμετοχή ενός ελεγχόμενου από την Κυβέρνηση σχήματος, με σκοπό την απόκτηση άδειας εκπομπής πανελλαδικού τηλεοπτικού σταθμού στον διαγωνισμό του 2016. Σύμφωνα, εξάλλου, με όσα κατατέθηκαν στην Επιτροπή, ο ίδιος ο Ν. Παππάς καθόρισε το ύψος της προσφοράς του σχήματος Καλογρίτσα προκειμένου να αποκτήσει την άδεια. Μετά, δε, την υπαναχώρηση των Χούρι, φαίνεται ότι έθεσε σε εφαρμογή “σχέδιο Β” και κατηύθυνε τον Καλογρίτσα για την εξεύρεση άλλου επενδυτή».
Σχετικά με το αδίκημα για το οποίο ο Νίκος Παππάς παραπέμπεται τελικά στο Ειδικό Δικαστήριο αναφέρεται ότι «υπάρχουν πολύ σοβαρές ενδείξεις έως και αποδείξεις για ενεργό συμμετοχή, από την αρχή έως το τέλος, του Ν. Παππά στην όλη μεθόδευση, που προκύπτουν από έγγραφα, μηνύματα SMS, ηλεκτρονική αλληλογραφία και μαρτυρικές καταθέσεις. Σκοπός αυτής της δράσης του δεν ήταν προφανώς η εξυγίανση του ραδιοτηλεοπτικού τοπίου, αλλά η απόκτηση του ελέγχου ενημερωτικού μέσου από την Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, κατά προφανή παραβίαση των υπουργικών του καθηκόντων».
Οσο για το κακούργημα της δωροληψίας πολιτικού αξιωματούχου για το οποίο τελικά ο Παππάς δεν παραπέμπεται, το πόρισμα του ΚΙΝΑΛ εξηγεί ότι ο βασικός μάρτυρας κατηγορίας, Χ. Καλογρίτσας, δεν προσκόμισε τελικά τις αποδείξεις που διαβεβαίωνε ότι κατείχε. «Δύο είναι τα ενδεχόμενα: είτε ο μάρτυρας δεν είχε ποτέ στη διάθεσή του τα στοιχεία που είχε δεσμευθεί ότι θα κατέθετε στην Επιτροπή, είτε συντρέχει κάποιος άλλος –άδηλος σε εμάς– λόγος για τον οποίο ο ίδιος αποφάσισε να μην προχωρήσει στην κατάθεσή τους στην Επιτροπή. Στη δεύτερη περίπτωση, δεν είναι δυνατό να αποκλεισθεί το ειδικότερο ενδεχόμενο να έχει επιτευχθεί αφανής συμφωνία του μάρτυρα με την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ – με την οποία, καθ’ ομολογίαν του, ο ίδιος διατηρούσε ανέκαθεν στενές σχέσεις… Σε κάθε περίπτωση, η πιθανή εφαρμογή του “νόμου της σιωπής” και η αίσθηση της συγκάλυψης της αλήθειας που δημιουργείται, εν πολλοίς ακυρώνει τη θεσμική αποστολή της Επιτροπής και ματαιώνει την εντολή της Βουλής για πλήρη διαλεύκανση της υπόθεσης».
Μέλος της Προανακριτικής ανέφερε πως δεν αποκλείεται ο Καλογρίτσας να τα βρήκε με τον ΣΥΡΙΖΑ (άλλωστε συζητούσαν για τις διαφορές τους μέσα στη Βουλή μπροστά στους υπόλοιπους), όπως δεν αποκλείεται όμως, αν δεν τα βρήκαν, να κρατάει τα στοιχεία που έχει για τη συνέχεια της διαδικασίας.
Δεν είναι καθόλου βέβαιο, ωστόσο, ότι υπάρχει κάποιος που θα ήθελε μια τέτοια εξέλιξη. Στη ΝΔ μοιάζει να αρκεί ότι στοιχειοθετήθηκε η μία κατηγορία. Αλλά και ο ίδιος ο Καλογρίτσας, όλο αυτό το διάστημα που πήγαινε στη Βουλή για να καταθέσει, δεν έκρυψε ότι προτιμά να τα βρει με τον ΣΥΡΙΖΑ, παρά να συνεχιστεί η διένεξή τους. Το πρόβλημα που τους εμποδίζει να τα βρουν όμως φαίνεται να είναι η οικονομική διαφορά.
Μετά την άσκηση ποινικής δίωξης του Νίκου Παππά από τη Βουλή, το επόμενο στάδιο είναι η συγκρότηση του Δικαστικού Συμβουλίου και στη συνέχεια ακολουθεί η διαδικασία του Ειδικού Δικαστηρίου. Ο πρόεδρος της Βουλής θα στείλει τη δικογραφία σε βάρος του υπουργού, στον πρόεδρο του Ειδικού Δικαστικού Συμβουλίου και η διαδικασία θα συνεχιστεί στον Άρειο Πάγο.
ΠΛΗΘΑΙΝΟΥΝ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ οι διπλωματικές επαφές με την κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου όπως και τα δημοσιεύματα που αναφέρονται σε ενδεχόμενη αναγνώρισή του από την κυβέρνηση Μητσοτάκη. Κανείς ωστόσο δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα αν όλα αυτά προετοιμάζουν μία σχετική απόφαση ή για την ώρα διερευνούν το κλίμα στο εσωτερικό και μετρούν τις αντιδράσεις.
Είναι γνωστό ότι η κυβέρνηση δέχεται έντονες πιέσεις από τις ΗΠΑ και τη Γερμανία να αναγνωρίσει το Κοσσυφοπέδιο ως ανεξάρτητο κράτος. Και δεν είναι η πρώτη φορά που ζητείται αυτό από την Ελλάδα. Σχεδόν όλες οι προηγούμενες κυβερνήσεις έχουν δεχθεί προτροπές για να αναγνωρίσουν το Κοσσυφοπέδιο. Ενίοτε και με αντάλλαγμα.
Αυτή την περίοδο όμως η πίεση έχει ενταθεί καθώς ΗΠΑ και Γερμανία θεωρούν ότι μετά τη συμφωνία των Πρεσπών έχει έρθει η ώρα να κλείσουν και το ζήτημα του Κοσσυφοπεδίου, που παραμένει μια ανοιχτή πληγή στο σώμα της πρώην Γιουγκοσλαβίας και η αλήθεια είναι ότι κανείς δεν πιστεύει ότι θα πάψει να είναι και στο ορατό μέλλον.
Γιατί δεν το αναγνωρίζει η Ελλάδα και άλλες χώρες ως τώρα
Το Κοσσυφοπέδιο κήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησία από τη Σερβία στις 17 Φεβρουαρίου του 2008, περίπου 9 χρόνια μετά την στρατιωτική επέμβαση του ΝΑΤΟ. Έκτοτε το θέμα αυτό διχάζει τη διεθνή κοινότητα, καθώς πολλές χώρες αναγνώρισαν το αυτοανακηρυχθέν κράτος του Κοσσυφοπεδίου, αλλά πολλές ακόμα αρνούνται. Ανάμεσα τους η Ελλάδα, η Κύπρος, η Ισπανία, η Ρουμανία και η Σλοβακία (συνολικά το έχουν αναγνωρίσει 98 από τα 193 κράτη-μέλη του ΟΗΕ).
Η Ισπανία έχει πει ότι η απόσχιση του Κοσσυφοπεδίου έγινε για εθνικιστικούς λόγους και χωρίς σεβασμό σε βασικές αρχές του διεθνούς δικαίου. Ανησυχεί επίσης ότι μια αναγνώρισή του θα επηρέαζε και το δικό της ζήτημα με την Καταλονία.
Η Σλοβακια ήταν διχασμένη όταν το Κοσσυφοπέδιο αποσχίστηκε, καθώς η φιλοδυτική κυβέρνηση ήταν υπέρ τότε, αλλά μεγάλο τμήμα του λαού διαφωνούσε με αποτέλεσμα στην πορεία να ζητήσουν συγγνώμη από τους Σέρβους.
Η Ρουμανία προβάλλει την παραβίαση του διεθνούς δικαίου και βλέπει κίνδυνο να ανοίξει τον δρόμο στην ουγγρική της μειονότητα να ζητήσει κι αυτή αυτονομία.
Η Κύπρος θεωρεί ότι η μονομερής ανακήρυξη του Κοσσυφοπεδίου παραβίασε το διεθνές δίκαιο και τον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, ενώ θα έπρεπε να ληφθεί μια κοινή απόφαση μεταξύ των δύο χωρών. Και φυσικά φοβάται ότι αυτό δημιουργεί ένα αρνητικό προηγούμενο για το κυπριακό ζήτημα, καθώς πρόκειται για αναγνώριση κράτους που δημιουργήθηκε μετά από στρατιωτική παρέμβαση.
Οι λόγοι για τους οποίους η Ελλάδα εδώ και πολλά χρόνια δεν αναγνωρίζει το Κοσσυφοπέδιο ως ανεξάρτητο κράτος σχετίζονται με τα εθνικά συμφέροντα της χώρας, αλλά και με τις διπλωματικές της σχέσεις και το διεθνές δίκαιο.
Ο βασικότερος λόγος είναι οι αρνητικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει μια τέτοια αναγνώριση στο Κυπριακό, καθώς και οι κίνδυνοι για τη Θράκη. Επίσης η Σερβία είναι μια χώρα ιστορική σύμμαχος της Ελλάδας από τους Βαλκανικούς Πολέμους και τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με την οποία βρισκόταν πάντα στην ίδια πλευρά. Είναι η χώρα των Βαλκανίων με την οποία είχε πάντα τις καλύτερες σχέσεις από την εποχή του Ελευθέριου Βενιζέλου (για τον οποίο υπάρχει πλήθος αγαλμάτων, προτομών και μνημείων στη Σερβία, ακόμα και δρόμος που φέρει το όνομα του στο Βελιγράδι).
Όλα αυτά τα χρόνια όμως, οι πιέσεις από τις ΗΠΑ και τη Γερμανία (για τους δικούς της λόγους η κάθε χώρα) ήταν πολύ έντονες και ανάλογα με το ποιος ήταν στην κυβέρνηση, υπήρχαν διακυμάνσεις στη στάση της χώρας απέναντι στη Σερβία.
Η Ελλάδα αρχικά είχε ξεκαθαρίσει ότι δεν αναγνωρίζει το Κοσσυφοπέδιο επειδή «η βασική αρχή του σεβασμού της εδαφικής ακεραιότητας και ανεξαρτησίας των κρατών» είναι θεμελιώδης και σημαντική αξία της εξωτερικής της πολιτικής, αλλά υποστήριξε την υποψηφιότητα του Κοσσυφοπεδίου για το ΔΝΤ.
Τον Σεπτέμβριο του 2009, ο Γιώργος Παπανδρέου ως πρωθυπουργός είχε δηλώσει ότι η μονομερής αναγνώριση του Κοσσυφοπεδίου θα ήταν παράβαση του διεθνούς δικαίου. Τρία χρόνια μετά, το 2012 ο επικεφαλής του ελληνικού γραφείου στην Πρίστινα ανέφερε ότι η αναγνώριση από την Ελλάδα θα γίνει βήμα-βήμα και θα έρθει φυσικά, ενώ ο Έλληνας πρέσβης στη Σερβία δήλωνε ότι η Ελλάδα δεν θα αναγνωρίσει το Κοσσυφοπέδιο, παρότι η οικονομική κρίση στην οποία βρέθηκε η χώρα χρησιμοποιήθηκε και για να την πιέσει να αναγνωρίσει το Κοσσυφοπέδιο. Διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι η κυβέρνηση Τσίπρα το 2015 δεχόταν μεγάλη πίεση να αναγνωρίσει το Κοσσυφοπέδιο ως αντάλλαγμα (μεταξύ άλλων) για τη «διάσωση».
Τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα έχει αναγνωρίσει εν πολλοίς το Κοσσυφοπέδιο de facto και συζητά σε επίπεδο κορυφής, αναγνωρίζοντας μέχρι πρότινος ως ηγέτες κράτους και συνομιλητές της ακόμα και κατηγορούμενους για εγκλήματα πολέμου, όπως τον Χασίμ Θάτσι.
Αυτό που ζητείται τώρα είναι η επίσημη, de jure αναγνώριση, για την οποία υπάρχουν σοβαρές ενστάσεις, ακόμα και από διπλωμάτες που δεν έχουν ουσιαστική αντίρρηση να ενδώσει η Ελλάδα στις πιέσεις, αλλά θεωρούν ότι απαιτούνται ισχυρές εγγυήσεις –που δεν υπάρχουν– για να μην αποτελέσει προηγούμενο που θα το βρει μπροστά της στην Κύπρο ή στη Θράκη.
Οι πρόσφατες εξελίξεις
Στο περιθώριο του Συνεδρίου του «Economist» ο Κυριάκος Μητσοτάκης συναντήθηκε πρόσφατα με τον Κοσοβάρο πρωθυπουργό Albin Kurti, ενώ έντονη είναι η κινητικότητα που έχει αναπτύξει τον τελευταίο καιρό ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας.
Ο Κ. Μητσοτάκης άκουσε τον Α.Kurti (πρώην Κοσοβάρο εθνικιστή που έφεραν στο προσκήνιο ως μετριοπαθή) να επαναλαμβάνει το αίτημα του για ένταξη της Ελλάδας στις χώρες που έχουν αναγνωρίσει το Κοσσυφοπέδιο, τονίζοντας ότι 26 από τα 30 κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, το έχουν αναγνωρίσει. Ο πρωθυπουργός τού απάντησε ότι η θέση της κυβέρνησης είναι υπέρ της προσέγγισης του Κοσσυφοπεδίου με την Ευρώπη και της απελευθέρωσης των θεωρήσεων από την ΕΕ, αν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι το Κοσσυφοπέδιο εκπληρώνει τα προβλεπόμενα κριτήρια.
Σύμφωνα με σερβικά ΜΜΕ, πριν από λίγο καιρό ο Πρόεδρος της χώρας Αλεξάνταρ Βούτσιτς είχε αναφέρει ότι «αν και το Βελιγράδι έχει λάβει διαβεβαιώσεις ότι η Ελλάδα δεν θα αναγνωρίσει το Κοσσυφοπέδιο, οι εξελίξεις στις σχέσεις Αθήνας-Πρίστινας δεν αποτελούν καλή είδηση για τη Σερβία».
«Μπορεί να υπάρχουν ιστορικοί δεσμοί με τη Σερβία, αλλά θυμίζουμε πως η Σερβία είχε αναγνωρίσει ως “Μακεδονία” τη Βόρεια Μακεδονία» αναφέρει διπλωμάτης, αν και επισημαίνει ότι δεν πρόκειται για παρόμοια ζητήματα. Υποστηρίζει ότι δεν χρειάζονται συναισθηματισμοί, αλλά μόνο υπολογισμός των εθνικών συμφερόντων της χώρας.
Τις προηγούμενες μέρες κάποιοι στο υπουργείο Εξωτερικών, ίσως για να προλάβουν αρνητικές αντιδράσεις της ελληνικής κοινής γνώμης, διοχέτευαν σε ελληνικά ΜΜΕ ότι η Σερβία αναγνώρισε το τουρκοκυπριακό ψευδοκράτος, κάτι που δεν ισχύει.
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, το ενδεχόμενο να αναγνωρίσει η Ελλάδα το Κοσσυφοπέδιο είχε διερευνήσει και ο υπουργός Εξωτερικών του ΣΥΡΙΖΑ, Νίκος Κοτζιάς, με αντάλλαγμα να συμφωνήσει η Αλβανία στην οριοθέτηση ΑΟΖ, κάτι που δεν επετεύχθη.
Μετά τη συμφωνία των Πρεσπών ο τότε Πρόεδρος του Κοσσυφοπεδίου, Χασίμ Θάτσι, ο οποίος είχε συναντηθεί στο παρελθόν σε πολύ καλό κλίμα με τον Νίκο Κοτζιά, είπε ότι θα έπρεπε να αποτελέσει πρότυπο και για την επίλυση του ζητήματος του Κοσσυφοπεδίου.
Για τη γειτονική μας χώρα, την Αλβανία, το θέμα του Κοσσυφοπεδίου είναι πολύ σημαντικό και ο Αλβανός πρωθυπουργός Έντι Ράμα έχει εκφράσει πολλές φορές την άποψη ότι η Αλβανία και το Κοσσυφοπέδιο πρέπει να έχουν όχι μόνο κοινή εξωτερική πολιτική, αλλά και τον ίδιο Πρόεδρο. Αυτό βέβαια για κάποιους παραπέμπει στη «μεγάλη αλβανική ιδέα» και στο όραμα των εθνικιστών για τη «Μεγάλη Αλβανία» που εκτός από την Αλβανία και το Κοσσυφοπέδιο, συμπεριλαμβάνει τμήμα της Βόρειας Μακεδονίας αλλά και της Ηπείρου.
“Η Ελλάς είναι μια μικρή χώρα…”
Ο Νίκος Δένδιας και το Μαξίμου προσπαθούν να χαλαρώσουν τις πιέσεις, βελτιώνοντας τις σχέσεις με το Κοσσυφοπέδιο και καθυστερώντας για την ώρα μια επίσημη αναγνώριση, συνυπολογίζοντας και το πολιτικό κόστος που αυτή μπορεί να έχει. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ανησυχούν μήπως μια αναγνώριση του Κοσσυφοπεδίου θα είναι οι δικές τους Πρέσπες. Εδώ βέβαια οι απόψεις για το ποιο είναι «το μικρότερο κακό» διίστανται, ακόμα και μεταξύ διπλωματών.
Πολλοί εκτιμούν ότι σε μία τέτοια περίπτωση, ο ΣΥΡΙΖΑ δύσκολα θα αποφύγει τον πειρασμό να τους καταγγείλει, παρότι και η δική του κυβέρνηση το συζητούσε και η ηγεσία του έχει δεσμευτεί απέναντι σε όσους πιέζουν σήμερα και τον Κυριάκο Μητσοτάκη.
Η Ελλάδα, ωστόσο, ακόμα και αν αδιαφορήσει εντελώς για τη σχέση με τη Σερβία, όπως προτείνουν κάποιοι, θεωρεί ότι έχει σοβαρό λόγο να μην αναγνωρίσει το Κοσσυφοπέδιο και αυτός είναι η Κύπρος. Αλλά η πίεση που δέχεται από τους συμμάχους είναι μεγάλη.
Είναι γνωστή η φράση του Ελευθέριου Βενιζέλου ότι «η Ελλάδα είναι πολύ μικρή χώρα για να διαπράξει μια τόσο μεγάλη ατιμία…», αλλά λίγοι γνωρίζουν τη συνέχεια της φράσης που λέει: «… όση είναι η προδοσία της Σερβίας αντί ωφελειών». Αυτό το είχε πει ο Βενιζέλος όταν η Γερμανία τού ζήτησε να προδώσει τη Σερβία και να αθετήσει τη συμφωνία μαζί της. Από τότε όμως, έχουν αλλάξει πολλά, παρότι άλλα τόσα παραμένουν ίδια, αν μιλάμε για τα γεωπολιτικά συμφέροντα στην περιοχή των Βαλκανίων.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ 